Веды – гэта богаадкрытыя пісьмы, у якіх дэталёва апісаная прырода гэтага свету, чалавека, Бога, душы. Слова «веда» даслоўна азначае «веды, веданне», інакш кажучы, Веды – гэта навука, а не проста набор нейкіх міфаў ці вераванняў. Веды на санскрыце называюцца апаурушэя. Што значыць «ня створаныя чалавекам». Веды вечныя, і кожны раз творца сусвету, Брахма, пасля чарговага цыкла разбурэння «ўспамінае» нятленныя Веды, каб ствараць гэты свет ізноў. У гэтым сэнсе Веды належаць да такіх вечных катэгорыяў, як Бог і духоўная энергія.

Ведаў налічваецца чатыры: гэта Рыг-веда, Сама-веда, Атхарва-веда і Яджур-веда.

Тры з іх ёсць асноўнымі і шмат у чым перагукаюцца адна з адной паводле зместу: Рыг-, Яджур- і Сама-веда. Атхарва-веда стаіць асабняком, таму што мае справу з пытаннямі, якія не ўвайшлі ў іншыя Веды.

Тры першыя Веды складаюцца з малітваў, ці мантраў, звернутых да Вярхоўнага Госпада ў Ягоных незлічоных асабовых і сусветных аспектах, тады як у Атхарва-ведзе выкладаюцца веды пра архітэктуру, медыцыну і іншыя прыкладныя дысцыпліны.

Гукі Ведаў нясуць у сабе асаблівую энергію, таму вельмі важна было захаваць гэтыя гукі ў спрадвечным выглядзе. У ведыйскай культуры распрацаваны спосаб перадавання Ведаў у нескажоным стане. Нягледзячы на тое, што 95% Ведаў на дадзены момант згублена, астатнія пяць адсоткаў дайшлі да нас у цэласці ды захаванасці.

«У вялікай навуцы Ведаў няма ні ценю сектанцтва. Яна прызначаная для ўсіх эпохаў, кліматычных рэгіёнаў і нацый і ёсць каралеўскай дарогай да дасягнення Вялікага Ведання. Раніцай я занураю свой розум у велічную філасофію «Бхагавад-Гіты», у параўнанні з якой наш сучасны свет і ягоная літаратура здаюцца нязначнымі».

Генры Дэвід Тора, амерыканскі філосаф і пісменнік

Сакрэт крыецца ў мове Ведаў – санскрыце. Веды па-іншаму называюцца шруці, «пачутае». Цягам многіх стагоддзяў і эпох Веды перадаваліся з вуха на вуха, існавала добра распрацаваная сістэма мнеманічных правіл запамінання Ведаў; дагэтуль у Індыі ёсць людзі, якія могуць напамяць прачытаць адну ці нават некалькі Ведаў. Гэта некалькі сот тысяч вершаў на санскрыце. Слова санскрыт азначае «дасканалы, які мае ідэальную структуру». Санскрыт – гэта мова з унікальнай граматыкай і фанетыкай, і многія мовы гэтага свету паходзяць ад яго; у прыватнасці, усе заходнееўрапейскія мовы, дравідскія, лаціна, старажытнагрэцкая, руская ды інш. Фанетыка санскрыту паводле сваёй навуковай арганізаванасці не мае аналагаў. У санскрыце дваццаць пяць зычных, яны падзеленыя на пяць радоў паводле спосабу гуказдабывання, па пяць літараў на кожны рад. Гэтыя пяць радоў маюць непасрэднае дачыненне да пяці спрадвечных стыхій, з якіх пабудаваны свет. Першы рад тычыцца да эфіру, другі – да паветра, трэці – да агню, чацвёрты – да вады, пяты – да зямлі. У саміх Ведах гаворыцца, што кожны гук санскрыцкага алфавіта нясе ў сабе пэўную тонкую энергію і акурат на гэтай энергіі заснаваная ўся ведыйская культура. Мантры, што складаюцца з гэтых гукаў, правільна вымаўленых, здольныя абуджаць утоеныя, тонкія механізмы прыроды, і мудрацы старажытнасці, рышы («здольныя бачыць праз грубую рэальнасць»), з дапамогай правільнага вымаўлення спараджалі пэўную хвалевую структуру, якая дазваляла ім рабіць цуды.

«Калі я чытаю «Бхагавад-Гіту», я пытаю сябе, як жа Бог стварыў Сусвет? Усе іншыя пытанні здаюцца залішнімі».

Альберт Эйнштэйн

Кожная Веда складаецца з чатырох падзелаў, якія называюцца Самхітамі, Брахманамі, Араньякамі і Упанішадамі.

Самхіты становяць сабою зборнікі мантраў. Іх, уласна, і называюць Ведамі. Брахманы даюць наказы, якім спосабам, з якімі абрадамі і ў які час гэтыя мантры трэба прамаўляць. Таксама Брахманы ўтрымліваюць збор законаў, якія павінен выконваць чалавек, каб шчасліва жыць у гэтым свеце. Араньяка – падзел, які мае больш метафізічны характар; тут растлумачаныя патаемны сэнс і найвышэйшая мэта рытуалаў. І, нарэшце, Упанішады даюць філасофскае абгрунтаванне законаў гэтага свету; у іх расказваецца пра прыроду Бога, індывідуальнай душы, стасункі, якія злучаюць свет, Бога і душу. Апроч гэтага ёсць шэсць ведангаў, дапаможных ведыйскіх дысцыплін. Гэта Шыкша, правілы вымаўлення гукаў санкрыцкага алфавіта; Чандас, правілы рытму і расстаноўкі націскаў у вершах, з якіх складаюцца Веды; В’якарана, дзе тлумачыцца граматыка і метафізіка санскрыту – якім парадкам у санскрыце нашлі сваё адлюстраванне патаемная прырода чалавечага жыцця і структуры сусвету. Потым ідзе Нірукта, этымалогія слоў санскрыцкага алфавіта на аснове дзеяслоўных каранёў, да якіх узыходзіць кожная часціна мовы санскрыту. Потым ідзе Калпа, правілы правядзення абрадаў і рытуалаў, і, нарэшце, Джйоціш, ці астралогія, якая тлумачыць, у які час трэба праводзіць гэтыя абрады, каб кожнае распачынанне завершылася поспехам.

«Асабліва прывабілі мяне філасофскія ідэі «Бхагавад-Гіты». Яны практычна супадаюць з тым разуменнем рэальнасці, да якога мяне прывяло вывучэнне квантавай механікі».

Юджын Уінгер, лаўрэат нобелеўскай прэміі па фізіцы

Пяць тысяч гадоў таму ў Гімалаях яны былі запісаныя ўслаўленым мудрацом Шрылам В’ясадэвам. Само ягонае імя ўказвае на таго, хто «падзяліў і запісаў» (слова «вйаса» азначае «рэдактар»). Гісторыя жыцця В’ясадэвы прыводзіцца ў «Махабхараце», ягоным бацькам быў Парашара Муні, маці – Сацьяваці. В’ясадэва запісаў усе Упанішады, Брахманы, Араньякі, раскласіфікаваў Самхіты. Тут трэба заўважыць, што спрадвечная Веда – гэта адно цэлае, адзін велізарны «том», але В’ясадэва падзяліў гэты «том» на чатыры і да кожнага прыклаў адпаведныя галіны ведаў, вышэйзгаданыя ведангі. Апроч шасці ведангаў ёсць смрыці, літаратура «для запамінання», якая перадае тое ж самае пасланне Ведаў больш простаю моваю, на прыкладзе або на рэальных гістарычных падзеях, або алегарычнымі аповесцямі.

Да смрыці належаць васямнаццаць галоўных і васямнаццаць дадатковых Пуранаў, а таксама «Рамаяна» і «Махабхарата», гістарычныя хронікі. Апроч гэтага ёсць Кавіі, паэтычныя зборы. Іх таксама часам адносяць да разраду ведыйскае літаратуры, бо яны заснаваныя на Пуранах, толькі з больш дэталёвай распрацоўкай сюжэта і гісторый, якія спачатку змяшчаліся ў Ведах, а потым былі запісаныя ў Пуранах. Для вывучэння Ведаў патрабавалася вельмі высокая кваліфікацыя, бо, няправільна зразумеўшы сэнс тых ці іншых мантраў, можна было нашкодзіць і сабе, і іншым. Таму ў ведыйскай культуры існавалі пэўныя абмежаванні на вывучэнне Ведаў. Але для Смрыці, гістарычных аповедаў, такіх забаронаў няма. Пураны, «Махабхарату», «Рамаяну» могуць чытаць усе без вынятку.

Гэтыя кнігі нясуць у сабе спрадвечныя ідэі Ведаў, вечны гук, які ў свой час спарадзіў сусвет. Мова Пуранаў не такая складаная, таму навукоўцы адрозніваюць ведыйскі санскрыт і санскрыт смрыці. В’ясадэву называюць аўтарам Ведаў, але В’ясадэва проста запісаў тое, што існавала многія тысячагоддзі да яго. Само слова Пурана азначае «старажытнае». Гэтыя кнігі былі заўсёды, у тым ліку і адзіная Пурана, і В’ясадэва выклаў яе на мове, зразумелай людзям века Калі, века дэградацыі, у якім мы цяпер жывём. Таму і Веды, і Пураны аднолькава аўтарытэтныя. Яны даносяць да нас адно і тое ж пасланне, яны запісаныя адным і тым жа мудрацом і ёсць гарманічным, узгодненым корпусам ведыйскіх пісьмаў, у якіх адна частка дапаўняе другую.

Першая, самая галоўная тэма ведыйскіх пісьмаў, – гэта духоўныя веды, веды пра прыроду душы. Апроч гэтага Веды маюць велізарную колькасць іншай інфармацыі, якая датычыцца ўсяго таго, што канечне чалавеку для доўгага і шчаслівага жыцця. Гэта веды пра арганізацыю прасторы, васту: як будаваць дом, як яго размясціць, каб добра сябе адчуваць, не хварэць, жыць мірна і ў дастатку. Гэта медыцына, аюр-веда, «навука пра падаўжэнне жыцця». Гэта ведыйская астралогія, якая тлумачыць, як зямля і мікракосмас чалавека злучаныя з макракосмасам, з сусветам, і як чалавек павінен планаваць свой дзень, падарожжы, важныя распачынанні ў жыцці.

Веды таксама маюць падзел пра музыку, дзе гаворыцца пра сем асноўных нот, якія суадносяцца з сямю чакрамі, энергетычнымі вузламі ў целе чалавека, дазваляючы паводле асабліва выбудаваных мелодый (рагаў) супакойваць і вылечваць чалавека, ствараць псіхалагічны камфорт. У Ведах дэталёва апісаная ёга, ці набор розных тэхнік і практыкаванняў, якія дазваляюць дасягнуць найвялікшай разумовай канцэнтрацыі, супакоіць свядомасць, атрымаць містычныя сілы ды ўрэшце ўсвядоміць сваю духоўную прыроду. Ёсць таксама кнігі пра ваярскае майстэрства. Ёсць падзелы Ведаў, у якіх прыведзеныя загаворы і містычныя рытуалы. Ёсць дапаможнікі па эканамічным росквіце, прыкладной псіхалогіі, кіраванню дзяржавай, дыпламатыі. Маецца Кама-шастра, навука інтымных стасункаў, якая дазваляе чалавеку паступова пераходзіць ад грубых матэрыяльных асалод да больш танчэйшых і як зразумець, што падобныя задавальненні не ёсць мэтаю чалавечага існавання.

Веды, перш за ўсё, гэта навука. Само слова «veda» азначае «веды, ведаць», а ўсякія навуковыя веды ўніверсальныя. Калі гаворка ідзе пра навуковыя веды, ніхто не пытае навукоўцаў, у якой краіне яны адкрылі гэты закон. Калі закон ёсць, ён дзейнічае ўсюды, у тым ліку і за межамі краіны, у якой ён быў адкрыты. Законы, выкладзеныя ў ведыйскіх пісьмах, дзейнічаюць ува ўсе часы і пры ўсіх акалічнасцях, проста трэба ведаць якім парадкам.

Так, напрыклад, закон прыцягнення, адкрыты Ньютанам, дзейнічае паўсюль на зямлі. На іншых планетах ён таксама будзе дзейнічаць, але з пэўнымі мадыфікацыямі. І нават на паўночным і паўднёвым полюсах Зямлі каэфіцыенты ды канстанты могуць трохі адрознівацца ад стандартных. Тое ж самае і датычна Ведаў. Напрыклад, «Аюр-веда» фармулюе агульныя ўніверсальныя законы здаровага жыцця, але там таксама тлумачыцца, як гэтыя законы ўжываць у пэўных варунках, у іншай кліматычнай зоне, дзе сонца ўстае пазней і растуць іншыя травы ды садавіна. Прынцыпы застаюцца вечнымі і нязменнымі, а спосабы ўжывання гэтых прынцыпаў могуць змяняцца, у залежнасці ад часу і варункаў.

Так. Адзін з яркіх прыкладаў – гэта дадзеныя, прыведзеныя ў ведыйскіх Сідхантах, астранамічных разліках, у якіх за тысячы гадоў да Каперніка была апісаная структура сусвету і прыведзеныя адлегласці ад Зямлі да планет сонечнае сістэмы, з іхнымі радыусамі і г. д. Таксама ведыйскім матэматыкам было вядома чысло «пі», прытым з рознай апраксімацыяй. Але самае цікавае і яркае пацверджанне аўтарытэтнасці ведыйскіх пісьмаў – гэта адкрыццё швейцарскага навукоўца Ханса Джэні, доктара медыцыны і антраполага. Джэні паспрабаваў знайсці сувязь паміж формай і гукам.

Мы ўжо казалі пра тое, што ведыйскія гукі, ці гукі санскрыту, ствараюць пэўную вібрацыю ў эфіры, якая ўрэшце набывае канкрэтныя бачныя формы. У спробе зразумець, якую форму маюць розныя гукі, Джэні з дапамогай спецыяльнай прылады, якая ператварае гукавыя вібрацыі ў бачныя лініі на пяску ці парашку, выявіў, што гук Ом, з якога пачынаюцца многія ведыйскія мантры і сімвалічнай выявай якога ёсць Лакшмі-янтра (графічная выява з сумерна змесцаваных квадратаў, трохкутнікаў і акружнасцяў), пры правільным вымаўленні спараджае на пяску менавіта гэтую янтру! Больш за тое, правільна прамоўленыя гукі санскрыцкага алфавіта таксама спараджалі формы, якія напаміналі літары гэтага алфавіта.

Сярод велізарнага корпуса ведыйскае літаратуры галоўнымі кнігамі лічацца «Веданта-сутра», адзінаццаць першых Упанішадаў, «Бхагавад-гіта» і «Бхагавата- пурана» ці «Шрымад-Бхагаватам». «Бхагавад-гіта» становіць сабою кароткі, даступны і паслядоўны выклад усіх філасофскіх аксіём, якія змяшчаюцца ва Упанішадах, а «Шрымад-Бхагаватам» – гэта квінтэсэнцыя як філасофіі Упанішадаў, так і ўсіх Пуранаў. Тыя ж Пураны згадваюць, што «Шрымад-Бхагаватам» ёсць натуральным каментаром да «Веданта-сутры», пра што сведчыць аднолькавы пачатак абодвух твораў: джанмаді асйа, што значыць «Той, ад каго пачынаецца стварэнне, хто падтрымлівае стварэнне і хто ёсць прычынай ягонага знішчэння». Санскрыцкае слова веданта азначае «вянок усіх ведаў», сутра – «афарызм». «Веданта-сутра» паясняе сэнс Упанішадаў, высвятляе ўяўныя супярэчнасці, якія ўзнікаюць у розуме таго, хто вывучае Упанішады.

На першы погляд велізарны корпус ведыйскіх пісьмаў можа ўяўляцца разрозненым. Але калі чалавек ведае скразную ідэю, на якую нанізанае ўсё іншае, тады ўсё становіцца на свае месцы.