Няверна, што «Бхагават-гіта» адхіляе медытацыйны працэс ёгі. Яна згаджаецца, што ёга дае сапраўдны метад, але невыканаўчы ў наш век. Крішна і Арджуна хутка пакінулі тэму гэтай размовы, і далей, у шостай главе «Бхагават-гіты», Арджуна запытваецца пра наступнае:
«Які лёс чакае чалавека з няўстойлівай верай, што спачатку прымае працэс самаўсведамлення, а потым кідае яго з-за людскога складу розуму і не дасягае дасканаласці ў містыцызме?» (Бх. 6.37) Іншымі словамі, ён спытаў, што робіцца з няўдалым ёгам, які спачатку спрабуе выконваць працэс ёгі, але потым кідае яго і не дасягае поспеху, падобна да вучня, якому не далі атэстат з-за таго, што ён кінуў школу. У іншым месцы «Бхагават-гіты» Крішна гаворыць Арджуне, што з вялікага мноства людзей толькі некаторыя імкнуцца да дасканаласці, а з тых, хто дасягнулі яе, толькі некаторыя дабіліся сапраўднага поспеху. Такім чынам, Арджуна спытаў пра гэту вялізную колькасць няўдач. Сам Арджуна таксама гаворыць, што нават калі чалавек меў веру і імкнуўся да дасканаласці ў ёзе, ён можа нічога не дасягнуць з-за свайго «людскога складу розуму».
«О моцнарукі Крішна, – працягвае Арджуна, – хіба чалавек, які сыходзіць з транспэндэнтнага шляху, не гіне падобна да разарванага воблака, якое не мае прыстанку ні ў воднай сферы?» (Бх. 6.38). Калі воблака разносіцца ветрам, яно ўжо ніколі не злучаецца разам.
«Вось маё сумненне, 0 Крішна, і я прашу Цябе цалкам рассеяць яго, бо акрамя Цябе ніхто няздольны зрабіць гэта» (Бх. 6.39). Арджуна задае пытанне пра лёс няўдалага ёга, каб у будучым людзі не былі збянтэжаны гэтым. Да ёгаў Арджуна дачыняе хатха-ёгаў, г’яна-ёгаў і бхакці-ёгаў, таму што медытацыя – гэта не адзіны працэс ёгі. І медытыруючы, і філосаф, і адданы – усе яны лічацца ёгамі. Арджуна запытваецца для ўсіх, хто жадае зрабіцца паспяховым трансцэндэнталістам. І што ж Крішна адказвае на гэта?
Тут, як і ў іншых месцах «Гіты», Шрі Крішну называюць «Бхагаванам». Гэта яшчэ адно з незлічоных імёнаў Госпада. «Бхагаван» азначае, што Крішна валодае шасцю годнасцямі: усёй прыгажосцю, усім багаццем, усёй уладай, усёй славутасцю, усімі ведамі і ўсім адрачэннем. Жывыя істоты таксама маюць такія годнасці, але ў вельмі нязначнай колькасці. Хтосьці можа быць вядомым у сям’і, горадзе, краіне ці на планеце, але ніхто так не вядомы ва ўсім тварэнні як Шрі Крішна. Сусветныя лідэры бываюць вядомымі толькі некалькі гадоў, але Госпад Шрі Крішна з’явіўся пяць тысяч год назад, а шануецца да сённяшняга часу. Такім чынам, Богам лічыцца той, хто цалкам валодае гэтымі шасцю годнасцямі. У «Бхагават-гіце» Крішна размаўляе з Арджунай як Вярхоўны Бог-Асоба, каб можна было зразумець, што Ён мае поўныя веды. Спачатку Крішна выклаў «Бхагават-гіту» богу Сонца, а пазней Арджуне. Але нідзе не ўпамінаецца пра тое, як яна перадавалася Крішне. Чаму? Таму што Ён цалкам ведае ўсё, што было калісьці вядома. Гэтай якасцю валодае толькі Бог. Пераканаўшыся, што Крішна ведае ўсё, Арджуна задаў пытанне пра лёс няўдалага ёга. Самому Арджуне было немагчыма адшукаць ісціну, таму ён пажадаў атрымаць яе з дасканалай крыніцы. Вось чым вызначаецца вучнёўская пераемнасць. Крішна дасканалы, і веды, якія Ён дае, таксама дасканалыя. Спачатку гэтыя веды прыняў Арджуна, а цяпер мы прымаем іх ад яго ў нязменным выглядзе. Значыць і мы ведаем усё дасканала. Але якія веды мы маем? «Вярхоўны Госпад сказаў: «О сын Прітхі, трансцэндэнталіст, заняты набожнай дзейнасцю, не знішчыцца ні ў матэрыяльным, ні ў духоўным свеце. О Мой сябра, зло ніколі не пераможа таго, хто робіць дабро» (Бх. 6.40). Тут Крішна зазначае, што імкненне да дасканаласці ў ёзе найбольш набожная дзейнасць. І той, хто шчыра імкнецца да набожнасці, ніколі не дэградуе.
Сапраўды Арджуна задае вельмі дарэчнае і разумнае пытанне, бо людзі нярэдка падаюць з платформы адданага служэння. Падчас неафіт-адданы, не прытрымліваючыся правілаў і абмежаванняў, пачынае прымаць інтаксікацыі або трапляе ў пастку жаночай прывабнасці. Усё гэта вельмі перашкаджае дасягненню дасканаласці ў ёзе. Але Шрі Крішна дае Арджуне падбадзёрваючы адказ, што нават калі хтосьці шчыра скультывуе хоць адзін працэнт духоўных ведаў, ён ужо ніколі не трапіць у матэрыяльны кругаварот. Гэта адбываецца з-за шчырасці яго намаганняў. Трэба заўсёды памятаць, што мы слабыя, а матэрыяльная энергія вельмі моцная, таму прыняцце намі духоўнага жыцця – гэта, больш-менш, выклік на вайну супраць яе. Матэрыяльная энергія вельмі жадае заблытаць абумоўленую душу. І калі абумоўленая душа спрабуе вызваліцца з яе путаў пры дапамозе духоўнага развіцця, матэрыяльная прырода робіцца яшчэ дужэйшай, каб выпрабаваць шчырасць імкнення такога натхнёнага чалавека. Тады матэрыяльная энергія, або майя, прапануе больш прывабныя спакусы.
На гэты конт існуе гісторыя пра вялікага цара-кшатрійя, Вішвамітру Муні, які адмовіўся ад царства і прыняў працэс ёгі дзеля духоўнага прагрэсу. У той час было магчыма выконваць медытацыйную ёгу. Вішвамітра Муні медытыраваў так паспяхова, што Індра, цар нябёс, заўважыў яго і падумаў: «Гэты чалавек імкнецца займець маё месца». Вышэйшыя планеты матэрыяльны, і там існуе канкурэнцыя, падобная да таго, як адзін бізнесмен не хоча, каб яго пераўзыходзіў у чымсьці нехта іншы. Спалохаўшыся, што Вішвамітра Муні сапраўды зрыне яго, Індра паслаў да Муні нябесную прастытутку па імені Менака, якая была павінна спакусіць ёга. Менака была вельмі прыгожая і мела намер парушыць медытацыю мудраца. На самой справе, ён адразу даведаўся пра прысутнасць жанчыны, калі пачуў гукі званочкоў на яе нагах. Зараз жа Муні пакінуў медытацыю і зачараваўся яе прыгажосцю. У выніку іх злучэння нарадзілася цудоўная дзяўчынка Шакунтала. Пасля яе нараджэння Вішвамітра пачаў бедаваць: «О, я так старанна культываваў духоўныя веды, але зноў быў пайманы ў пастку». Муні быў гатовы адразу ўцекчы, калі Менака паклала перад ім іх чароўную дачку і пачала сварыцца. І ўсё ж, нягледзячы на ўсе ўпрошванні, Вішвамітра пакінуў яе.
Такім чынам, заўсёды існуюць няўдачы на шляху ёгі, калі нават такі вялікі мудрэц як Вішвамітра Муні паў ад матэрыяльнай спакусы. Хаця Муні і паў на некаторы час, ён усё роўна вырашыў вярнуцца да практыкі ёгі, што павінна зрабіцца таксама і нашым вырашэннем. Крішна гаворыць нам, што такія няўдачы не павінны выклікаць роспач. Ёсць вядомая прыказка: «Няўдача – апора поспеху». Асабліва ў духоўным жыцці не трэба бянтэжыцца з няўдач. Крішна ясна гаворыць, што нават калі штосьці не ўдаецца, мы не страцім нічога ні ў гэтым свеце, ні ў іншым. Той, хто прыняў гэты зручны шлях духоўнага развіцця, ніколі не зазнае паражэння.
Але што ж здараецца з няўдалым трансцэндэнталістам? Шрі Крішна дае наступныя тлумачэнні:
«Няўдалы ёг пасля многіх гадоў асалоды на вышэйшых планетах сярод набожных жывых істот нараджаецца ў сям’і праведных людзей ці ў багатай арыстакратычнай сям’і. Таксама ён можа атрымаць нараджэнне ў сям’і трансцэндэнталістаў, якія валодаюць вялікай мудрасцю. Сапраўды, такое нараджэнне рэдка сустракаецца ў гэтым свеце» (Бх. 6.41-42). У гэтым Сусвеце існуе мноства планет. На вышэйшых планетах умовы больш спрыяльныя, працягласць жыцця вельмі вялікая і ўсе жыхары там рэлігійныя і набожныя. Гаварыцца, што шэсць месяцаў на Зямлі прыходзяцца аднаму дню на вышэйшых планетах. Таму няўдалы ёг застаецца там многія і многія гады. Ведычная літаратура сведчыць, што працягласць жыцця там налічвае дзесяць тысяч год. Такім чынам, нават пры няўдачы ёг можа трапіць на гэтыя планеты. Але ніхто не можа заставацца там вечна. Калі вынікі набожнай дзейнасці чалавека вычэрпваюцца, ён зноў вяртаецца на Зямлю. Але і тады яго сустракаюць зручныя абставіны, і ён атрымлівае нараджэнне ў багатай сям’і або сярод набожных людзей.
У асноўным, па закону кармы, калі чалавек жыве набожна, то ў наступным жыцці ён узнагароджваецца нараджэннем у багатай сям’і, яму даецца магчымасць стаць вялікім вучоным ці быць вельмі прыгожым. У любым выпадку чалавеку, які са шчырасцю прымае духоўны шлях, чалавечае нараджэнне ў наступным жыцці цалкам забяспечана. Больш за тое, ён нараджаецца ў вельмі набожнай ці багатай сям’і. Той, хто атрымаў такое нараджэнне, павінен зразумець, што гэта адбылося дзякуючы яго папярэднім набожным дзеянням і па літасці Бога. Усе магчымасці даюцца Госпадам, і Ён дапамагае нам рознымі сродкамі, каб мы хутчэй прыйшлі да Яго. Крішна проста жадае выпрабаваць нашу шчырасць. «Шрімат-Бхагаватам» сцвярджае, што кожны чалавек мае свой прадпісаны абавязак, які залежыць ад яго асабістага і грамадскага становішча. Часам, калі чалавек адхіляецца ад выканання прадпісанага абавязку з-за сантыментальнасці, дрэнных зносін, вар’яцтва або па іншых прычынах, але адначасова прымае прытулак у Крішны, нават калі ён і адступае ад шляху адданасці, нішто не будзе страчана для яго. З другога боку, калі асоба дасканала выконвае свой абавязак, але не імкнецца наблізіцца да Бога, што добрага яна набывае? Яе жыццё праходзіць дарэмна. Значна ў лепшым становішчы знаходзіцца той, што хаця і можа ўпасць з платформы ёгі, але ўсё роўна імкнецца наблізіцца да Крішны.
Крішна зазначае, што вельмі добра нарадзіцца ў сям’і квітнеючага купца, філосафа ці трансцэндэнталіста, але лепшая з усіх – гэта сям’я ёгаў. Той, хто нараджаецца ў багатай сям’і, можа ўвесціся ў зман. Гэта натуральна, што чалавек, які атрымаў багацце, жадае цешыцца ім. Таму сыны багатых людзей часцей за ўсё робяцца прапойцамі і ахвотнікамі да прастытутак. Таксама той, хто нарадзіўся ў набожнай або ў брахманічнай сям’і, можа заганарыцца, думаючы: «Я брахман, я праведны чалавек». Такая тэндэнцыя да дэградацыі існуе ў багатых і набожных сем’ях. Аднак той, хто атрымаў нараджэнне сярод ёгаў ці адданых, мае ўсе магчымасці зноў вярнуцца на духоўны шлях, які ён пакінуў у папярэднім жыцці. Крішна гаворыць Арджуне:
«Атрымаўшы такое нараджэнне, чалавек зноў аднаўляе боскую свядомасць свайго папярэдняга жыцця, спрабуючы пайсці далей і дасягнуць поспеху, о сын Куру» (Бх. 6.43).
Нарадзіўшыся ў сям’і тых, хто займаецца ёгай ці адданым служэннем, можна прыгадаць, якой духоўнай дзейнасцю мы займаліся ў мінулым жыцці. Кожны, хто прымае свядомасць Крішны, – незвычайны чалавек. Раней ён ужо практыкаваў гэты працэс. Чаму?
«Дзякуючы боскай свядомасці свайго папярэдняга жыцця, чалавек натуральна робіцца прыхільным да прынцыпаў ёгі, нават не прыкладваючы ніякіх намаганняў» (Бх. 6.44). У матэрыяльным свеце ўсе ведаюць, што немагчыма перанесці свой скарб з аднаго жыцця ў другое. У мяне можа быць мільён долараў у банку, але як толькі я пакіну цела, з ім я пакіну і мой банкаўскі рахунак. Пасля смерці ён не пойдзе за мной. Ён застанецца ў банку, каб цешыць каго-небудзь іншага. Аднак такога не адбываецца з духоўнай культурай. Нават калі хтосьці зрабіў хоць самыя маленькія намаганні на духоўнай платформе, ён бярэ гэты вопыт з сабой у наступнае жыццё і потым ужо пачынае з гэтага ўзроўню.
Калі чалавек жадае развіваць свае перапыненыя веды, ён павінен зараз жа падвесці вынік сваёй дзейнасці і паспрабаваць завяршыць працэс ёгі ўжо ў гэтым жыцці. Не разлічваючы на будучае, гэта трэба зрабіць зараз, у цяперашнім жыцці. Вось як мы павінны лічыць: «Так ці інакш, у маім мінулым жыцці я не скончыў працэсу духоўнага развіцця. Зараз Крішна дае мне яшчэ адну магчымасць, і я павінен выкарыстаць яе». Пакідаючы цела, такі чалавек больш не нараджаецца ў матэрыяльным свеце, дзе існуюць толькі смерць, хваробы, старасць і г.д., а вяртаецца да Крішны. Чалавек, які прыняў прыстанак ля лотасных стопаў Крішны, бачыць матэрыяльны свет вельмі небяспечным месцам. Для таго, хто прыняў духоўную культуру, матэрыяльны свет робіцца непрыгодным для жыцця. Шріла Бхакцісіддханта Сарасваці часта карыстаўся наступным выказваннем: «Гэта месца непрыгоднае для джэнтэльмена». Калі чалавек хоць аднойчы звернецца да Крішны і паспрабуе дасягнуць духоўнага прагрэсу, Госпад, які знаходзіцца ў сэрцы кожнага, пачне накіроўваць яго. У «Гіце» Крішна гаворыць, што таму, хто жадае памятаць Яго, Ён дае памяць, а таму, хто хоча забыць, – забыццё.