1. Аскеза Хіраньякашыпу

Найвялікшы сярод дэманаў Хіраньякашыпу ўзяў свой трызуб і звярнуўся да свайго войска дэманаў:

– О лепшыя сярод дэманаў свету! Выслухайце мяне ўважліва ды неадкладна выканайце тое, што я скажу. Мае нікчэмныя ворагі, паўбагі, разам забілі майго дарагога брата Хіраньякшу. Хоць лічыцца, што Вішну аднолькава ставіцца да ўсіх – то бо да паўбагоў і дэманаў – Ён сапраўды прыняў бок дабрадзеяў і дапамог ім забіць Хіраньякшу. Ён прыняў аблічча вепрука, проста каб прынесці задавальненне Сваім адданым, нібы няўрымслівае дзіцё, якое бавіцца цацкамі. Таму я маю намер сваім трызубам адцяць галаву Вішну і тым здаволіць майго брата Хіраньякшу, які так любіў кроў.

– Калі корань дрэва падсечаны, – працягваў Хіраньякашыпу, – дрэва высыхае, падае, і ягоныя галіны і парасткі гінуць самі сабою. Падобным парадкам, калі я знішчу Вішну, паўбагі, якія жывуць толькі дзеля Яго, страцяць крыніцу свайго жыцця і загінуць. Пакуль я буду займацца знішчэннем Вішну, вы адпраўляйцеся рабаваць туды, дзе брахманы праводзяць ахвярапрынашэнні, і святыя здзяйсняюць свае аскезы. Захапіце і зруйнуйце ўсе месцы, дзе адданыя вывучаюць Веды ды выконваюць запаведныя зарокі, і дзе пабожныя людзі чыняць справы міласэрнасці. Забіце іх усіх! Ідзіце туды, дзе каровы жывуць пад абаронаю. Спаліце гэтыя мясціны і ссячыце ўсе дрэвы, якія толькі ўбачыце.

 

Дэманам заўсёды падабаецца займацца разбуральнай дзейнасцю. Таму паслугачы Хіраньякашыпу з радасцю ў сэрцы прынялі ягоны загад і, перш як пайсці, выказалі яму сваю глыбокую павагу. Згодна з ягонымі ўказамі яны пачалі рабіць агідныя справы, несучы гора ўсім жывым істотам. Яны палілі гарады, вёскі, пашы, сады, палі і лясы. Яны бурылі хаціны пустэльнікаў, спусташалі рудні, дзе здабываліся каштоўныя металы, руйнавалі хаты і падворкі, рабавалі ўрадавыя будынкі. Некаторыя з дэманаў узялі кіркі і рыдлёўкі ды пачалі бурыць масты, сцены і брамы. Іншыя, узброіўшыся сякерамі, секлі манга, джэкфруты і іншыя пладовыя дрэвы. Паслугачы Хіраньякашыпу сеялі паўсюль хаос ды разбурэнне і паступова вымусілі людзей Зямлі адмовіцца ад традыцый ведыйскае культуры.

 

Ганарысты нораў Хіраньякашыпу быў усім вядомы: кароль дэманаў хацеў стаць бессмяротным, вызваліцца ад старасці і смерці. Ён хацеў нястрымна, бясконца і бесперапынна цешыцца. Нават само імя Хіраньякашыпу паказвае на схільнасць да золата і мяккае пасцелі, то бо на жаданне цешыцца багаццем і мець кантакты з процілеглым полам. Ён хацеў атрымаць усе містычныя сілы ёгі, скінуць паўбагоў і стаць уладаром усяго сусвету. Дзеля гэтае мэты ён узяўся выконваць аскезу ў даліне ўзгорка Мандара. Ён стаяў на мысках, узняўшы рукі і выцягнуўшыся. Такая пастава вельмі нязручная, але ён цярпеў, каб дамагчыся свайго. Год за годам ён працягваў стаяць у той жа паставе, не прамаўляючы ні слова і не прымаючы ані каліва ежы. Кажуць, ён здзяйсняў гэтую аскезу трыццаць шэсць тысяч гадоў.

Пасля гэтага незвычайнага змярцвення плоці, знясілены Хіраньякашыпу, здавалася, наблізіўся да мэты. Праз аскезу ён атрымаў непараўнальную містычную сілу. З ягонае галавы палаў агонь, які ззяў, нібы сонечныя промні ў час разбурэння сусвету, і языкі полымя, і дым засланялі неба. Ягоны аскетычны вычын усхваляваў рэкі і акіяны. Паверхня зямное кулі, з усімі гарамі ды выспамі, задрыжэла, а зоркі і планеты сышлі са сваіх арбіт. Усё вакол палала, Хіраньякашыпу дасягнуў у ёзе небывалага поспеху.

 

Абпаленыя і змучаныя суровым аскетычным вычынам Хіраньякашыпу, паўбагі паспяшаліся да Брахмы.

– Стваральнік сусвету! Выслухай нашыя малітвы! – сказалі яны. – Здзейсніўшы надзвычай суровую аскезу, Хіраньякашыпу так парушыў касмічны парадак, што мы былі змушаныя пакінуць свае дамы! О, найвялікшы сярод паўбагоў, спыні гэты хаос, калі ты палічыш гэта патрэбным, і выратуй сваіх пакорлівых слуг перш, чым яны будуць знішчаныя!

– Хіраньякашыпу заявіў пра свае намеры, – працягвалі паўбагі. – Ён сказаў: «Самая важная асоба ў гэтым сусвеце, Брахма, мае свой стан дзякуючы суровым аскезам. Цяпер яго ўважаюць за самага вялікага сярод жывых істот. Таму, каб заняць месца Брахмы, я буду здзяйсняць сваю аскезу гэтулькі, колькі будзе трэба, з жыцця ў жыццё, бо я, душа, вечны, і час таксама вечны. Атрымаўшы новую сілу, я ператвару рэлігію ў бязбожнасць і назаўжды скончу з усякай праявай святасці».

 

Відавочна, што Хіраньякашыпу быў незвычайнай асобай. Звяртаючыся да Госпада Брахмы, паўбагі працягвалі:

– Ты ўладар трох светаў. Калі ласка, зрабі тое, што ты палічыш за слушнае.

 

Падахвочаны тым самым да дзеяння, Брахма вырашыў сустрэцца з Хіраньякашыпу, дзеля чаго ўзяў з сабой іншых мудрацоў. Сеўшы ў свой паветраны карабель у выглядзе лебедзя, Брахма стаў шукаць месца, дзе здзяйсняў сваю аскезу дэман. Спачатку ён не мог яго адшукаць, таму што цела Хіраньякашыпу было цалкам зануранае ў мурашнік, які зарос травой і быў амаль што незаўважны пад бамбукавымі стваламі. З цягам часу мурашкі паступова з’елі скуру, тлушч і кроў Хіраньякашыпу, так што ад ягонага цела засталіся адныя парэшткі. Нарэшце, Брахма заўважыў мурашнік, ад якога ішоў моцны жар і які быў падобны да сонца ў смузе аблокаў, і зразумеў, што рашучасць Хіраньякашыпу была такая вялікая, што ён нават схітраўся нейкім спосабам падтрымліваць цыркуляцыю жыццёвага паветра ў абгрызеных костках.

img

Асцярожна наблізіўшыся да дэмана, Брахма з усмешкаю звярнуўся да яго:

– Ачуйся, о сын Каш’япы! Твая трываласць прывяла мяне ў здзіўленне. Нягледзячы на тое, што тваё цела ядуць і кусаюць чарвякі ды мурашкі, нягледзячы на тое, што ад яго засталіся адныя косткі, ты і ў ім працягваеш падтрымліваць жыццё. Гэта неверагодна! Ніхто ніколі не распачынаў такіх аскез, і ніхто ніколі не вырашыцца на такое. Хто ўва ўсіх трох светах можа вытрымаць сто гадоў, не прымаючы ні кроплі вады? Ты зрабіў тое, на што не былі здольнымі нават вялікія мудрацы. Раз ты дасягнуў дасканаласці ў аскезе, ты можаш папрасіць мяне пра што заўгодна, і я выканаю тваё жаданне, бо належу да нябёснага свету паўбагоў, якія не паміраюць як чалавечыя істоты.

 

Тут магутны Брахма дастаў свой збан і апырскаў парэшткі Хіраньякашыпу святою вадою. Як толькі кроплі вады крануліся костак, да цела Хіраньякашыпу вярнулася былая сіла, і ён выйшаў з мурашніка. Калі дэман, увасобленае зло, і Брахма зірнулі адзін на аднаго, яны абодва зразумелі, што свет змяніўся назаўжды.

Навігацыя: