Няхай гэтае тленнае цела згарыць дашчэнту, і няхай паветра жыцця зліецца з усёй супольнасцю паветра. Зараз, мой Госпад, успомні ўсе мае ахвяры і, таму што Ты ёсць канчатковым бенефіцыярам, успомні, калі ласка, усё, што я зрабіў дзеля Цябе.
Тымчасовае матэрыяльнае цела ёсць ні чым іншым, як вонкавай абалонкай душы. У «Бхагавад-гіце» (2.20) ясна сказана, што пасля смерці матэрыяльнага цела жывая істота не знішчаецца і не губляе індывідуальнасці. Жывая істота пры ўсіх акалічнасцях захоўвае сваю індывідуальнасць і форму. На самай рэчы гэта матэрыяльная абалонка не мае формы, таму што яна набывае свае абрысы ў адпаведнасці з формай незнішчальнай асобы. Насуперак меркаванню людзей з бедным запасам ведаў, у сваім выточным стане ўсе жывыя істоты валодаюць формай. Гэтая мантра пацвярджае, што жывая істота працягвае існаваць і пасля знішчэння матэрыяльнага цела.
У матэрыяльным свеце матэрыяльная прырода з дзіўным майстэрствам стварае розныя віды цел для жывых істот, якія адпавядаюць іхным схільнасцям да пачуццёвых асалод. Таму, хто хоча харчавацца спаражненнямі, прырода дае матэрыяльнае цела, якое ідэальна прыстасавана для паглынання спаражненняў, – цела свінні. Той, хто жадае сілкавацца плоццю і крывёй іншых жывых істот, можа атрымаць цела тыгра, якое мае патрэбныя для гэтага іклы і кіпцюры. Чалавек, аднак, не створаны для таго, каб харчавацца мясам ці спаражненнямі. Нават самым прымітыўным з людзей не собіць есці экскрэменты. Зубы чалавека добра прыстасаваныя для перажоўвання садавіны і гародніны, але таксама маюцца два іклы, так што прымітыўныя людзі могуць есці мяса, калі пажадаюць.
Але, як бы там ні было, матэрыяльныя целы і жывёлін, і людзей чужародныя жывой істоце. Яны мяняюцца ў залежнасці ад таго, якое пачуццёвае задавальненне яна жадае атрымліваць. У працэсе эвалюцыі жывая істота ўвесь час мяняе целы. Калі ўвесь свет быў пакрыты вадой, жывыя істоты атрымлівалі целы, прыстасаваныя для жыцця ў вадзе. Потым яны перайшлі ў раслінную форму жыцця. З расліны жывая істота ператвараецца ў чарвяка, з чарвяка – у птушку, з птушкі – у жывёліну, а з жывёліны – у чалавека. Чалавек, які валодае дасканалымі духоўнымі ведамі, знаходзіцца на самай высокай прыступцы эвалюцыйнай лесвіцы, а вяршыня развіцця духоўнай свядомасці апісана ў дадзенай мантры: чалавек павінен пакінуць матэрыяльнае цела, якому наканавана зрабіцца попелам, і дазволіць паветру жыцця ўліцца ў вечнае ёмішча паветра. Жывая істота дзейнічае ў сваім целе дзякуючы цыркуляцыі ў ім розных струменяў паветра, якія называюць прана-ваю. Ёгі галоўным чынам вучацца кіраваць паветранымі плынямі ў сваім целе. Так душа паднімаецца з аднаго круга паветра на іншы, пакуль не дасягае брахма-рандхры, самага высокага круга цыркулявання паветраных патокаў. Дасягнуўшы яго, дасканалы ёг атрымлівае здольнасць на сваё жаданне перанесціся на хоць якую планету сусвету. Пры гэтым ён павінен пакінуць адно матэрыяльнае цела і ўвайсці ў іншае. Аднак найвышэйшай дасканаласці ў гэтым працэсе жывая істота дасягае тады, калі канчаткова расстаецца з матэрыяльным целам, пра што гаворыцца ў гэтай мантры. Такая душа ўваходзіць у духоўную атмасферу, дзе атрымлівае цела зусім іншага тыпу – духоўнае, нязменнае і непадуладнае смерці.
Тут, у матэрыяльным свеце матэрыяльная прырода прымушае жывую істоту змяняць сваё цела праз ейнае прагненне разнастайных пачуццёвых асалод. Розныя віды жыцця, пачынаючы ад мікробаў і канчаючы істотамі, якія маюць дасканалыя матэрыяльныя целы, такімі, як Брахма і паўбагі, увасабляюць такога кшталту жаданні жывой істоты. Усе жывыя істоты маюць матэрыяльныя целы рознай формы, і разумны чалавек бачыць іхнае адзінства не ў разнастайнасці цел, а ў духоўнай прыродзе жывых істот.
І ў целе свінні, і ў целе паўбога знаходзяцца аднолькавыя духоўныя іскры, якія ёсць неад’емнымі часцінкамі Вярхоўнага Госпада. Жывая істота атрымлівае розныя целы ў залежнасці ад сваіх пабожных ці грахоўных учынкаў. Чалавечае цела знаходзіцца на вельмі высокай прыступцы развіцця і валодае цалкам развітой свядомасцю. Паводле «Бхагавад-гіты» (7.19), самы дасканалы з людзей пасля многіх і многіх жыццяў, прысвечаных спазнанню ісціны, аддаецца Госпаду. Працэс спазнання ісціны дасягае кульмінацыі толькі тады, калі чалавек уручае сябе Вярхоўнаму Госпаду, Васудэву. Інакш нават той, хто спасціг сваю духоўную прыроду, вымушаны будзе зноў упасці ў матэрыяльную атмасферу і заставацца ў ёй да таго часу, пакуль не ўсвядоміць, што жывыя істоты ёсць неад’емнымі часцінкамі цэлага і ніколі не змогуць самі стаць цэлым. Больш за тое, гэтая доля чакае нават тых, хто зліўся з брахмадж’ёці.
Як мы ўжо ведаем з папярэдніх мантраў, брахмадж’ёці, якое эмануе з трансцэндэнтнага цела Госпада, напоўненае духоўнымі іскрамі, індывідуальнымі істотамі з поўнай свядомасцю існавання. Часам у гэтых жывых істот узнікае жаданне задавальняць свае пачуцці, і таму яны трапляюць у матэрыяльны свет, дзе, падпарадкоўваючыся дыктату сваіх пачуццяў, становяцца ўяўнымі гаспадарамі. Жаданне панаваць – гэта матэрыяльная хвароба жывой істоты, таму што, зачараваная матэрыяльнымі асалодамі, яна вымушана перасяляцца ў гэтым свеце з аднаго цела ў іншае. Зліццё з брахмадж’ёці таксама не сведчыць пра поўнасць ведаў жывой істоты. Толькі цалкам аддаўшыся Госпаду і развіўшы ў сабе схільнасць да духоўнага служэння, можна дасягнуць найвышэйшай дасканаласці.
У гэтай мантры жывая істота моліць даць ёй мажлівасць, пакінуўшы матэрыяльнае цела і растаўшыся з матэрыяльным жыццёвым паветрам, увайсці ў духоўнае валадарства Бога. Адданы моліць Госпада ўспомніць усё, што ён зрабіў, і ўсе ахвяры, якія ён прынёс, пакуль ягонае матэрыяльнае цела не абярнулася ў попел. Ён узносіць гэтую малітву ў момант смерці, памятаючы пра ўсе свае мінулыя дзеянні і ўсведамляючы сваю канчатковую мэту. Той, хто знаходзіцца пад уладай матэрыяльнай прыроды, у апошні момант успамінае ўсе агідныя ўчынкі, зробленыя ім за час існавання ягонага матэрыяльнага цела, таму пасля смерці ён атрымлівае іншае матэрыяльнае цела. «Бхагавад-гіта» (8.6) пацвярджае гэтую ісціну:
«О сын Куньці, пра які б стан быцця ні памятаў чалавек, пакідаючы цела, таго стану ён і дасягне ў наступным жыцці». Так у момант смерці розум жывой істоты пераносіць яе разам з ейнымі схільнасцямі ў наступнае жыццё.
У адрозненне ад прымітыўных жывёлін, чый розум неразвіты, чалавек, які памірае, можа памятаць учынкі, зробленыя ім пры жыцці, якія праплываюць у ягонай памяці, быццам сны. Таму нават у гэты момант ягоны розум захоўвае матэрыяльныя жаданні, якія перашкаджаюць яму атрымаць духоўнае цела і ўвайсці ў духоўнае валадарства. Аднак адданыя, служачы Госпаду, развіваюць у сабе любоў да Яго. І нават калі адданы не ўспомніць у момант смерці пра сваё служэнне Богу, Госпад не забудзе пра яго. Гэтую малітву ўзносяць, каб нагадаць Госпаду пра ахвяры, прынесеныя адданым, але і без такога напаміну Госпад не забывае пра служэнне Свайго чыстага адданага.
У «Бхагавад-гіце» (9.30-34) Госпад апісаў блізкія стасункі, якія звязваюць Яго з адданымі: «Нават калі чалавек, які займаецца адданым служэннем, зробіць самы агідны ўчынак, яго ўсё роўна трэба ўважаць за святога, бо ён мае рашучасць ісці правільным шляхам. Ён хутка робіцца дабрадзейным і атрымлівае вечны супакой. О сын Куньці, смела заяўляй кожнаму, што Мой адданы ніколі не загіне. О сын Партхі, аддаўшыся Мне, нават людзі нізкага паходжання, жанчыны, вайш’і [гандляры] і шудры [рабочыя] могуць дасягнуць найвышэйшай мэты. Што ж тады казаць пра пабожных брахманаў, пра адданых і пра святых каралёў? Таму, раз ужо ты апынуўся ў гэтым тленным, поўным пакут свеце, цалкам прысвяці сябе любоўнаму служэнню Мне. Заўсёды думай пра Мяне, стань Маім адданым, падай перада Мною ніцма і пакланяйся Мне. Цалкам сканцэнтраваны на Мне, ты абавязкова прыйдзеш да Мяне».
Шрыла Бхакцівінода Тхакур так тлумачыць гэтыя вершы «Гіты»: «Трэба разумець, што адданы Крышны ідзе слушнай дарогай святых, нават калі ён можа выглядаць су-дурачарам, то бо чалавекам небездакорнага характару. Варта правільна зразумець сэнс слова су-дурачара. Абумоўленая душа вымушана выконваць дзве функцыі: яна павінна падтрымліваць сваё фізічнае існаванне і адначасова ісці шляхам самарэалізацыі. Сацыяльнае становішча, разумовае развіццё, гігіена, аскетызм, харчаванне і самаабарона – усё гэта тычыцца падтрымання фізічнага існавання. Што ж да абавязку самарэалізацыі, то чалавек выконвае яго, займаючыся адданым служэннем Госпаду, што, у сваю чаргу, таксама звязана з дзейнасцю. Гэтыя дзве функцыі патрэбна выконваць адначасова, таму што абумоўленая душа не можа цалкам перастаць клапаціцца пра цела. Аднак доля энергіі, якую мы трацім на дзейнасць, звязаную з падтрыманнем цела, памяншаецца прапарцыйна павелічэнню долі энергіі, якая расходуецца на адданае служэнне. Пакуль чалавек не дасягнуў пэўнага ўзроўню адданага служэння, застаецца магчымасць выпадковага праяўлення матэрыялістычных якасцяў, але варта адзначыць, што гэта не можа працягвацца занадта доўга, бо з ласкі Госпада ён вельмі хутка пазбавіцца такіх хібаў. Таму шлях адданага служэння – адзіна дакладны шлях. Калі нехта знаходзіцца на слушнай дарозе, нават выпадковае праяўленне матэрыялістычных якасцяў не запыніць ягонага прасоўвання да самарэалізацыі».
Перавагі адданага служэння не даступныя імперсаналістам, бо тыя прывязаны да безасабовага аспекту Госпада – брахмадж’ёці. Як гаварылася ў папярэдніх мантрах, імперсаналісты не могуць выйсці за межы брахмадж’ёці, таму што не вераць у тое, што Бог – асоба. Іх больш цікавіць казуістыка і абстрактныя філасофскія канструкцыі, таму, як сцвярджаецца ў дванаццатай частцы «Бхагавад-гіты» (12.5), іхная праца бясплодная.
Мажлівасці, пра якія гаворыцца ў дадзенай мантры, можна лёгка здабыць, усталяваўшы заўсёдны кантакт з асабовым аспектам Абсалютнай Праўды. Адданае служэнне Госпаду, у існасці, складаецца з дзевяці трансцэндэнтных дзеянняў: 1) слухання аповедаў пра Госпада; 2) праслаўлення Госпада; 3) памятання пра Госпада; 4) служэння лотасавым стопам Госпада; 5) пакланення Госпаду; 6) прамаўлення малітваў Госпаду; 7) служэння Госпаду; 8) сяброўства з Госпадам; 9) поўнага самаадрачэння ў імя Госпада. Гэтыя дзевяць прынцыпаў адданага служэння ўсе разам ці кожны паасобку дапамагаюць адданаму ўвесь час знаходзіцца ў кантакце з Госпадам, таму ў канцы жыцця адданаму няцяжка памятаць пра Госпада. Прыняўшы толькі адзін з гэтых дзевяці прынцыпаў, наступныя вядомыя адданыя Госпада здолелі дасягнуць найвышэйшай дасканаласці: 1) герой «Шрымад-Бхагаватам» Махараджа Парыкшыт дасягнуў жаданай мэты, слухаючы аповеды пра Госпада; 2) Шукадэва Госвамі, апавядальнік «Шрымад-Бхагаватам», дасягнуў дасканаласці, услаўляючы Госпада; 3) Акрура дасягнуў жаданага выніку, узносячы Госпаду малітвы; 4) Махараджа Прахлада дасягнуў жаданага выніку, памятаючы пра Госпада; 5) Махараджа Прытху дасягнуў дасканаласці, пакланяючыся Госпаду; 6) багіня росквіту Лакшмі дасягнула дасканаласці, служачы лотасавым стопам Госпада; 7) Хануман дасягнуў жаданай мэты, непасрэдна служачы Госпаду; 8) Арджуна дасягнуў жаданага выніку, сябруючы з Госпадам; 9) Махараджа Балі дасягнуў жаданай мэты, ахвяраваўшы Госпаду ўсё, што меў.
Фактычна, тлумачэнне сэнсу гэтай мантры, як і ўсіх іншых мантраў ведыйскіх гімнаў, у сціснутым выглядзе прыводзіцца ў «Веданта-сутры», а больш падрабязна яны тлумачацца ў «Шрымад-Бхагаватам». «Шрымад-Бхагаватам» – спелы плод дрэва ведыйскай мудрасці. У «Шрымад-Бхагаватам» гэтая мантра растлумачана ў самым пачатку размовы паміж Махараджам Парыкшытам і Шукадэвам Госвамі. Слуханне тлумачэнняў навукі пра Госпада і паўтарэнне пачутага ёсць галоўнымі прынцыпамі адданага служэння Богу, таму Махараджа Парыкшыт выслухаў увесь «Бхагаватам», расказаны Шукадэвам Госвамі. Махараджа Парыкшыт задаваў пытанні Шукадэву, бо той быў найбольш выдатным духоўным настаўнікам сярод усіх вялікіх ёгаў і трансцэндэнталістаў таго часу. Самае важнае пытанне, зададзенае Махараджам Парыкшытам, датычылася таго, у чым палягае абавязак чалавека, які стаіць на парозе смерці. Шукадэва Госвамі адказаў:
«Кожны, хто жадае пазбавіцца ад усіх пакут, павінен імкнуцца ўвесь час слухаць аповеды пра Вярхоўнага Госпада, памятаць пра Яго і ўслаўляць Яго, уладара ўсяго існага, які знішчае ўсе цяжкасці, Звышдушу ўсіх жывых істот» (Бхагаватам 2.1.5). Так званыя цывілізаваныя людзі ўначы занятыя сном ці сэксам, а днём імкнуцца зарабіць як мага больш грошай на ўтрыманне свайго сямейства ці ходзяць па крамах. У людзей не застаецца часу на тое, каб размаўляць пра Вярхоўнага Госпада ці задаваць пытанні пра Яго. Цяпер людзі ўсімі спосабамі спрабуюць адмаўляць існаванне Бога, у першую чаргу абвяшчаючы Яго безасабовым, гэта значыць без пачуццёвага ўспрымання. Аднак у ведыйскай літаратуры, будзь то Упанішады, «Веданта-сутра», «Бхагавад-гіта» ці «Шрымад-Бхагаватам», сказана, што Госпад ёсць свядомай істотай з пачуццямі, найвышэйшай сярод усіх жывых істот. Ягоныя слаўныя дзеі тоесныя Яму Самому. Таму не варта марнаваць свой каштоўны час на тое, каб слухаць або гаварыць пра бессэнсоўную дзейнасць палітыкаў і так званых вялікіх людзей. Замест гэтага трэба арганізаваць сваё жыццё такім парадкам, каб кожная нашая секунда была прысвечана служэнню Богу. І «Шры Ішапанішад» падахвочвае нас да такой пабожнай дзейнасці.
У момант смерці, калі ўсе функцыі арганізму будуць парушаны, што ўсплыве ў памяці чалавека, калі ён не займаўся адданым служэннем? Як ён зможа маліць усёмагутнага Госпада ўспомніць ягоныя ахвяры? Ахвяра азначае добраахвотную адмову ад задавальнення сваіх пачуццяў. Варта навучыцца гэтаму майстэрству, займаючы свае пачуцці адданым служэннем Госпаду на працягу ўсяго жыцця, так, каб у момант смерці можна было скарыстацца плёнам гэтага.