Слова «экадашы» перакладаецца з санскрыту як «адзінаццаты», то бок, гэта адзінаццаты і дваццаць шосты дзень Месяцу па астралагічным месяцовым календары. Ведычная традыцыя кажа, што дні экадашы асабліва спрыяльныя для здзяйснення духоўных подзвігаў. З навуковага пункту гледжання дні экадашы найбольш натуральныя для ачышчэння цела, розуму і тонкіх матэрыяльных целаў чалавека. Хаця атрыманне міласці Бога ёсць беспадстаўным і не залежыць ад якіхсьці фактараў, лічыцца што найболей спрыяльна займацца ачышчальнымі і духоўнымі практыкамі менавіта ў дні экадашы.

Чаму ж брахманы рэкамендуюць пасціць менавіта ў дні экадашы? Рэч у тым, што Месяц аказвае моцны ўплыў на грубыя і тонкія матэрыяльныя целы чалавека. Кожны адзінаццаты дзень пасля поўні і адзінаццаты дзень пасля маладзіка тонкае цела чалавека асабліва моцна залежыць ад пачуццяў, у яго ўзрастаюць жаданні мець разнастайныя асалоды і эксплуатаваць навакольны свет у эгаістычным настроі. Людзі маюць духоўную прыроду, але знаходзяцца ў матэрыяльным целе, як у машыне. Пад уплывам ілюзорнай энэргіі Бога яны забыліся пра сваё спрадвечнае становішча вечных шчаслівых душаў, якія валодаюць поўным веданнем. Таму ў дні экадашы рэкамендуецца паслабіць фізічнае цела, якое асабліва праяўляе ніжэйшую прыроду менавіта ў гэтыя дні, і ўзмацніць духоўную альтруістычную дзейнасць. На фізічным плане гэта можа праяўляцца ў зніжэнні колькасці спажыванай ежы ці поўным устрыманні ад яе прыёму. У гэтыя асаблівыя дні добра маліцца, чытаць мантры, жыць для Бога, займацца служэннем Яму.

Пост – гэта ня проста адмова ад ежы. Гэта час зазірнуць углыб сябе і ўспомніць пра адносіны з Боскай прыродай унутры нас. Важна, каб практыка карыснага галадання ў дні з календара экадашы не перарасла ў перыядычныя акты самакатавання. Некаторыя людзі адразу лёгка пераносяць галаданне, менавіта для іх рэкамендавана поўнае ўстрыманне ад ежы. Нехта ня можа адразу зрабіць такі рывок, ім рэкамендавана паступовае зніжэнне колькасці ежы, устрыманне ад зернебабовых. Гэта як у спорце – не спрабуйце штурмаваць чужыя вышыні, спаборнічайце з сабой. Зрабіце сёння трохі больш, чым вы зрабілі ўчора.

Сэнс галадання ў экадашы – успомніць пра Бога і быць удзячным Яму. Па магчымасці прысвяціце дні календара экадашы духоўным практыкам, малітвам, духоўным кнігам ці лекцыям. І помніце, што вы – душа, часцінка Бога, якая валодае выдатнай матэрыяльнай прыладай для рэалізацыі Ягоных задумаў, – целам.

Звычайна ўваходзяць у пост ад узыходу Сонца ў паказаны ў календары дзень альбо ад заходу Сонца ў папярэдні дзень

У дні экадашы Месяц знаходзіцца найбольш блізка да нашай планеты і аказвае моцны ўплыў на ваду, з якой галоўным чынам складаюцца нашы целы. Са школьнай праграмы мы ведаем, што гравітацыйны ўплыў Месяца выклікае прылівы і адлівы ў акіянах, а значыць цела чалавека таксама схільнае да гэтага ўплыву. Большасць усходніх традыцыяў характарызуюць 11 і 26 месяцовыя дні – дні экадашы – як найболей магутныя перыяды тонкай фізічнай актыўнасці людзей.

Вядома, што ў час галадання фізічнае цела чалавека вызваляе дадатковую энэргію, якая звычайна выдаткуецца на засваенне ежы, і скіроўвае яе на аднаўленне арганізма і ачышчэнне ад таксінаў. Старажытныя мудрацы для ўмацавання здароўя раяць у дні экадашы ўстрымлівацца ад ужытку ў ежу зернебабовых альбо практыкаваць сухое галаданне, скіроўваючы ўвагу на духоўную дзейнасць. Апроч таго, такія практыкі дазваляюць арганізму чалавека ўспомніць, колькі ж ежы і вады яму сапраўды трэба – без усялякіх залішніх крэмавак і торцікаў, – а значыць галаданне ў дні экадашы ёсць натуральным рэгулятарам вагі. Глядзіце на гэта так, нібыта вы насамрэч не пасціцеся, а проста не ясцё.

Бывае так, што галодны чалавек робіцца злым, дае волю раздражняльнасці ці гневу. У такім разе ня трэба сябе гвалтаваць, лепш больш сур’ёзна настроіцца на наступны пост. Прыслухоўвайцеся да сябе. Выразным крытэрам слушнасці таго, што адбываецца ёсць ўнутранае пачуццё спакою і задавальнення.

Калі вы адчуваеце няўпэўненасць, то ня варта рызыкаваць. Можна паступова прывучаць свой арганізм да новага, напрыклад, прапусціць сняданак ці вячэру, а потым пакінуць толькі абед. Хутка вы зможаце пасціць, ужываючы толькі ваду, і гэтак далей...

Калі мы мардуем сябе голадам, адчуваючы неверагодныя мукі, то мы ня зможам думаць ні пра што, апроч ежы. Куды ўжо там пра Бога ўспамінаць? Такі чалавек увесь дзень катуе і сябе, і тых, хто навокал, а на наступны дзень нарэшце радасна аб’ядаецца бяз меры.

Аднадзённае галаданне ў экадашы пры правільных дзеяннях нікому не прыносіць шкоды. Нават сучасная медыцына выкарыстоўвае галаданне ў шмат якіх выпадках, напрыклад, пры харчовым атручванні ці болях у страўніку. І ўсё ж на ўсялякі выпадак ня варта эксперыментаваць з дыетай дзецям і жанчынам у перыяд цяжарнасці і кармлення. Раім папярэдне пракансультавацца з доктарам (пажадана, каб ён сам практыкаваў галаданне ў экадашы). Увогуле заўважана, калі чалавек хварэе, то ён, зазвычай, натуральным чынам нічога ня есць.

Ува ўсіх сусветных рэлігіях адводзіцца час для пастоў і малітвы. Зазірніце ў хрысціянскі ці вайшнаўскі каляндар святаў і пастоў. Калі вы ня ведаеце, то будзеце здзіўлены: амаль палова года адзначана як спрыяльны час для пэўнага віду пастоў. Па магчымасці прысвяціце дні экадашы духоўным практыкам і малітвам.

Шмат хто ўжо на практыцы ведае пра гаючую сілу экадашы і практыкуюць частковае ўстрыманне ад ежы ці поўнае галаданне ў экадашы. А калі вы яшчэ не спрабавалі, дык самы час адкрыць для сябе гэты старажытны метад паста ў дні экадашы, які прыносіць цудоўны ачышчальны эфект. Даты экадашы і час выйсця з паста можна даведацца ў вайшнаўскім календары.

У «Брахма-вайварта-пуране» гаворыцца, што той, хто пасціць у экадашы, вызваляецца ад усіх наступстваў грэшных учынкаў і ягоная праведнасць узрастае. Галоўнае, аднак, ня ў тым, каб проста трымаць пост, а ў тым, каб умацаваць сваю веру ў Говінду, Крышну, і любоў да Яго. Сапраўдны сэнс паста ў экадашы палягае ў тым, каб звесці да мінімуму запыты цела і максімальна выкарыстаць час для служэння Богу – паўтарэнню мантры і іншай дзейнасці ў адданым служэнні. Лепшае, што можна рабіць у дзень паста – гэта ўспамінаць пра гульні Говінды і ўвесь час слухаць Ягонае святое імя.

(З кнігі Шрылы Прабхупады «Нектар адданасці»).

Бхакці Вікаша Свамі ў кнізе «Кіраўніцтва для пачаткоўцаў у свядомасці Крышны» піша пра экадашы наступнае: «Шрыла Прабхупада звычайна трымаў пост у экадашы ў просты спосаб, прадпісаны ў шастрах: устрымліваючыся ад ужывання збожжавых, бабовых, гароху і далу. Некаторыя адданыя ядуць у гэты дзень толькі садавіну, некаторыя толькі п’юць ваду, а некаторыя цалкам пасцяць (гэта называецца нірджала экадашы). Усе адданыя павінны пазбягаць наступнай ежы ў экадашы: усё зерне (пшаніца, рыс і г. д.), дал, гарох, фасоля і бабы, семя гарчыцы і вытворныя з гэтых прадуктаў (пшанічная мука, гарчычны, соевы ці бабовы алей і г. д.) і харчовыя кампаненты, якія ўтрымліваюць гэтыя прадукты (напрыклад, трэба быць асцярожнымі ў выкарыстанні парашковых спецыяў, якія, калі яны змяшаныя з мукой, нельга ўжываць у экадашы)».

Дравіда прабху, адзін з паважаных навукоўцаў-адданых, кідае выклік старой ідэі пра тое, што, калі вы парушылі экадашы цягам года, вы можаце выправіць гэта, трымаючы поўны пост у дзень Пандава нірджала экадашы. У сваім артыкуле ён піша, што адносна аспекту нірджала Пандава экадашы, Шрыла Прабхупада насамрэч казаў наступнае: «У дзень экадашы ніякай раскошнай ежы. Проста вы прымаеце трохі садавіны і кветак. Імкніцеся і гэтага пазбягаць. Нават вады ня піце. Гэта сапраўдны экадашы. Але паколькі мы ня можам выконваць гэтага – у Калі-югу час іншы – таму нам дазваляецца есці трохі садавіны і малака».

У далейшым даследаванні і з дапамогай Я. С. Бхану Свамі, мы прыйшлі да высновы, што насамрэч няма ніякай падставы ні ў 1) святых пісаннях, беспасярэдне ў Хары-бхакці-віласе, кіраўніцтве па практыцы адданага служэння, складзеным Санатанам Госвамі, ні ў 2) настаўленнях Шрылы Прабхупады, для той ідэі што, калі чалавек трымае поўны пост нірджала на Пандава экадашы, гэта нейтралізуе любыя неспрыяльныя наступствы ад парушэння экадашы за папярэдні год. Экадашы – сур’ёзная рэч. Калі мы выпадкова парушаем экадашы, мы можам трымаць яго на наступны дзень. Што да строгага выканання Пандава нірджала экадашы, без вады, гэта асабістая справа кожнага адданага, у залежнасці ад ягоных ці ейных магчымасцяў».

Калі мы кажам пра дасягненне Абсалюту, то трэба пагадзіцца выконваць пэўную тапасью. А інакш, дасягненне Абсалюту немагчыма. Папярэднюю сціплую тапасью. Такую як экадашы. Экадашы – таксама тапасья. У дні экадашы мы адмаўляемся ад ежы, нават ня п’ём вады. Аднак у нашым супольніцтве мы не выконваем такіх строгіх правілаў. Мы кажам: «У экадашы ня трэба ўжываць у ежу збожжавыя. Можна з’есці крыху садавіны, выпіць малака». Гэта тапасья.

(З лекцыі па «Шрымад-Бхагаватам», 3.12. 19, 3 сакавіка 1975, Далас, Тэхас, ЗША).

Тамала Крышна: Кажуць, што экадашы – гэта неспрыяльнае спалучэнне планетаў, і таму трэба больш паўтараць Харэ Крышна, каб нейтралізаваць гэты негатыўны эфект.

Прабхупада: (смяецца) Не-не. Экадашы вельмі спрыяльны. А паўтарэнне больш эфектыўна. Так.

Тамала Крышна: Я помню, аднойчы вы сказалі, што ўсе вашы ініцыяваныя вучні павінны паўтараць мінімум дваццаць пяць кругоў.

Прабхупада: Мінімум.

Тамала Крышна: Мінімум у гэты дзень. Ці павінны мы выконваць гэта правіла ўва ўсіх нашых храмах?

Прабхупада: Мы паўтараем шаснаццаць кругоў.

Тамала Крышна: Не, я маю на ўвазе, у экадашы.

Прабхупада: О, так. У экадашы вы павінны проста паўтараць. Іншых заняткаў няма. Нірджала.

Тамала Крышна: Ніякай пропаведзі? Ці павінны яны выходзіць прапаведаваць?

Прабхупада: Не, гаворка ня ідзе пра людзей, якія прапаведуюць. Я кажу пра людзей, якія проста бавяць час ці... (смяецца)... Правіла адно – прапаведаваць. Проста прапаведаваць. Калі чалавек заняты прапаведніцкай дзейнасцю, гэта выдатна... Не я гэта прыдумаў, але мой Гуру Махарадж... Калі Мадхава Махарадж быў брахмачары, яго называлі Хаягрыва. Яму трэба было кудысьці паехаць, але ён захварэў. Гуру Махараджу паведамілі пра гэта і сказалі: «Сёння экадашы. Ён ня можа есці звычайную ежу (з зерня)». І Гуру Махарадж сказаў: «Не. Неадкладна накарміце яго, і хай ён едзе».

Рэвацінанда: Каб прапаведаваць.

Тамала Крышна: Махарадж усім ахвяраваў дзеля пропаведзі.

(З гутаркі ў час ранішняй прагулкі, 5 ліпеня 1975, Чыкага).

Тамала Крышна: Ініцыяваныя адданыя заўсёды павінны паўтараць у экадашы дваццаць пяць кругоў.

Прабхупада: Ініцыяваныя? Кожны. Чаму ініцыяваныя?

Тамала Крышна: Такі павінен быць стандарт для нашага руху ў дзень экадашы?

Прабхупада: Стандарт – шаснаццаць кругоў, але калі чалавек здольны паўтараць больш, то гэта выдатна.

Тамала Крышна: Гэта ня ёсць патрабаванне.

Джаяпатака: Рэкамендацыя.

Прабхупада: Не. Экадашы прадугледжвае пост і паўтарэнне.

Тамала Крышна: Часам я стаўлю сабе пытанне... Бо нашы людзі павінны займацца распаўсюджваннем кніг.

Прабхупада: Не, не. Гэта таксама пропаведзь. У інтарэсах пропаведзі можна адмаўляцца ад паста, але ў цэлым, той, хто не прапаведуе, той можа паўтараць.

(З гутаркі ў час ранішняй прагулкі, 11 лютага 1976, Маяпур).

...Але калі яны развіваюць свядомасць Крышны, гэта аўтаматычна будзе «не». Таму не прыўносце мноства «не», але давайце ім пазытыўнае жыццё. Тады аўтаматычна паўстануць «не». А калі вы кажаце, «не», то будзе змаганне. Гэта псіхалогія. Пазытыўная ўцягненасць у адданае служэнне. Калі іх прыцягвае адданае служэнне, то іншыя з’явы будуць аўтаматычна «не». Парам дрыштва нівартатэ... Як дзень экадашы. У дзень экадашы мы посцім. Шматлікія пацыенты ў шпіталі таксама посцяць. Але пры гэтым думаюць: «Дай мне волю, і я наемся». Аднак адданыя дабраахвотна кажуць «не». І адданыя, і хворыя посцяць. І тут адмова, і там адмова, але ёсць розніца. Парам дрыштва нівартатэ. Свядомасць Крышны не прызначана для шырокіх масаў. Аднак калі частка людзей будзе весці ідэальнае жыццё, то яны прымуць гэта. У наш час, такіх ідэальных людзей няма. У гэтым грамадстве паўсюль махляры, дэманы, бандыты. Няма ідэальных людзей. Усе палітыкі, навукоўцы, лідары – п’яніцы і распуснікі. Як яны могуць весці за сабой людзей? Палітыкі прамаўляюць пышлівыя прамовы ў ААН. А потым вяртаюцца ў свае гасцініцы, дзе іншыя распуснікі танцуюць і п’юць. Вось і ўсё. Увесь палітык. Хіба не? Што зробіць такі палітык? Ён здольны прамаўляць гучныя словы, ня больш. А яго маральныя якасці? У сучасным грамадсве няма годных людзей. Ці здольныя яны сапраўды ацаніць нашы абмежаванні?

(З гутаркі 31 ліпеня 1976, Новы Маяпур (ферма ў Францыі)).

Д-р Патэль: Вайшнаўскі культ лягчэй, чым працэс, з дапамогай якога розум робіцца чыстым. Бо тут розум залучаецца ў Самаго Госпада. Гэта... Мы называем гэту з’яву самадхі.

Прабхупада: Парам дрыштва нівартатэ. Скажам, адзін чалавек трымае экадашы, посціць. Пацыент у шпіталі таксама посціць. Яны абодва посцяць, але гэта розныя з’явы.

Д-р Патэль: Пост усіх пачуццяў і выкарыстоўванне іх у сувязі з Богам.

Прабхупада: Для задавальнення Крышны. А ў іншым выпадку, чалавек посціць, але застаецца жаданне. Парам дрыштва нівартатэ. Калі вы развіваеце вышэйшы густ, калі вы адмаўляецеся ад усялякай лухты дзеля вышэйшага густу, то гэта пазытыўнае дасягненне.

Д-р Патэль: Экадашы... паводле Пуранаў і іншых крыніцаў, усе адзінаццаць пачуццяў трэба адхіліць ад іхных аб’ектаў...

Прабхупада: Не, у перыяд экадашы гэта адбываецца натуральна.

(З гутаркі 5 студзеня 1977, Бамбей).

Вось як… Усё апісана ў «Бхагавад-гіце». Як у шпіталі. У шпіталі могуць знаходзіцца шматлікія пацыенты; у дзень экадашы яны нічога не ядуць. Ці азначае гэта, што яны трымаюць экадашы? Такі хворы проста апантаны: «Калі я пад’ем, калі я пад’ем, калі я пад’ем?» Аднак гэтыя вучні дабраахвотна адмаўляюцца ад ежы. Мы ня кажам, што трэба цалкам адмаўляцца ад ежы. Трохі садавіны, трохі кветак. Вось і ўсё. Таму, парам дрыштва нівартатэ. Нібы дзіцё – яно есць усё, што трапляе яму ў рукі. Калі даць яму больш смачны ласунак, то ён выкіне стары і возмецца за новы. У свядомасці Крышны гаворка ідзе пра лепшы занятак, лепшае жыццё, лепшую філасофію, лепшую свядомасць – пра ўсё лепшае. Таму вучні могуць адмовіцца ад грэшнай дзейнасці і прагрэсаваць у свядомасці Крышны.

(З лекцыі па «Шрымад-Бхагаватам», 1.8. 30, 22 красавіка 1973, Лос-Анджэлес).

Прабхупада: О, так. Гародніна, садавіна, трохі малака – самая сціплая ежа. Вось і ўсё. Нават калі вы не ясцё зерня, то гэта лепш. Лепш. Гародніна, садавіна і малако – гэтага дастаткова. Сілкуючыся так, чалавек застрахаваны ад хваробаў. Аднак мы, патураючы языку, ямо мноства вараных прадуктаў. Але калі мы станем есці гародніну, вараную гародніну, а таксама садавіну, і піць малако, то гэтага будзе цалкам дастаткова. Экадашы. (смяецца) Кожны дзень – экадашы.

(З гутаркі 22 жніўня 1976, Хайдэрабад).

Усе людзі вельмі індывідуальныя, таму мы ўпэўненыя, што вы самастойна зможаце прыняць для сябе рашэнне як дзейнічаць найлепшым чынам. Нават Крышна, які знаходзіцца разам з Арджунам, кажа ў «Бхагавад-гіце», каб той абдумаў Ягоныя рэкамендацыі і дзейнічаў паводле ўласнага разумення, тлумачачы, што загадам выступаюць толькі ўказанні Госпада знутры.

У якіх жа выпадках трыманне паста экадашы паводле методыкі ІСККОН пераносіцца на наступны дзень (двадашы)? Экадашы трымаюць у адпаведнасці з сонечнымі суткамі, на якія выпадаюць пэўныя месяцовыя суткі. Месяцовыя суткі на ўсёй нашай планеце пачынаюцца адначасова, але па сонечным календары — не абавязкова ўсюды ў адзін і той жа дзень. Сонечныя суткі вызначаюцца рухам сонца, яны працякаюць ад світання аднаго дня світання наступнага дня. Але паколькі месяцовыя суткі з сонечнымі часта не супадаюць і для розных рэгіёнаў пачынаюцца ў розны час, то існуе правіла супастаўлення гэтых сутак. Месяцовыя суткі, якія ідуць у момант узыходу сонца, даюць назву дадзеным сонечным суткам. Напрыклад, калі сёння ў момант узыходу сонца ўжо ідзе 11 ці 26 месяцовы дзень (экадашы), то гэтыя сонечныя суткі (ад світання да світання) называюцца экадашы, нават калі пасля ўзыходу сонца гэты 11 ці 26 месяцовы дзень будзе доўжыцца ўсяго толькі некалькі хвілінаў. Але калі пэўныя месяцовыя суткі пачаліся ўжо пасля ўзыходу сонца, то выкананне зарокаў пераносіцца на наступны дзень.

Для выканання зарокаў экадашы лічыцца спрыяльным той 11 ці 26 месяцовы дзень, які пачаўся да брахма-мухурты (арунадая), то бок мінімум за 96 хвілінаў да ўзыходу сонца. Калі ж 11 ці 26 месяцовы дзень пачынаецца ў час брахма-мухурты ці ўжо пасля ўзыходу сонца, то пост рэкамендуецца трымаць ня ў гэты дзень, а на наступны, ужо ў двадашы (12 ці 27 месяцовы дзень).

Існуе яшчэ некалькі прычынаў, якія сустракаюцца радзей, і з-за якіх пост пераносіцца на двадашы, у гэтым выпадку такі 12 ці 27 месяцовы дзень называецца махадвадашы. Гэтыя прычыны звязаны з часам узыходу сонца і месяца, з асаблівымі днямі маладзіка і поўні, і са знаходжаннем месяца ў пэўных сузор’ях месяцовага задыяку. Усяго такіх варыянтаў махадвадашы восем. У розных традыцыях гэтыя дні часам не супадаюць, таму нехта трымае пост менавіта ў 11 ці 26 месяцовыя дні, не залежна ад таго, ці перакрывае экадашы узыход сонца ў дадзеным рэгіёне ці не, і незалежна ад іншых астралагічных прычынаў.

Такім чынам, напомнім, што не існуе аднаго правільнага рэцэпта для ўсіх. Рашэнне калі і якім чынам трымаць экадашы (ці ўвогуле не трымаць) кожны чалавек прымае для сябе сам.