Толькі той, хто здольны спазнаць і шлях невуцтва, і шлях трансцэндэнтнага ведання, можа вырвацца з-пад уплыву няспынных нараджэнняў і смерцяў і нацешыцца ўсімі выгодамі неўміручасці.
З моманту стварэння матэрыяльнага свету кожны імкнецца атрымаць неўміручасць, але няўмольныя законы прыроды яшчэ нікому не дазволілі пазбегнуць смерці. Ніхто не хоча паміраць, ніхто не хоча старэць і хварэць. Аднак законы прыроды ўсіх выракаюць на старасць, хваробы і смерць. Прагрэс матэрыяльнае навукі не развязаў гэтых праблем. Пры дапамозе матэрыяльнай навукі можна вынайсці атамную бомбу і тым самым наблізіць смерць, але навука не мае сіл стварыць нічога, што дапаможа чалавеку вырвацца з лап старасці, хвароб і смерці.
З Пуранаў нам вядомая гісторыя Хіраньякашыпу. Гэты кароль дасягнуў вельмі высокага ўзроўню матэрыяльнага развіцця. Пры дапамозе сваіх матэрыяльных дасягненняў, сілаю свайго невуцтва ён хацеў адолець няўмольную смерць. Ён заняўся такім суровым відам медытацыі, што жыхары ўсіх планетных сістэм былі ўстрывожаныя ягонай містычнай сілай. Ён прымусіў творцу сусвету, паўбога Брахму, спусціцца да яго. І затым ён папрасіў у Брахмы блаславення несмяротнасці – амара. Але Брахма адказаў, што гэта не ў ягоных сілах, бо нават ён, творца матэрыяльнага свету і валадар усіх планет, не ёсць амарам. Як сказана ў «Бхагавад-гіце» (8.17), працягласць жыцця Брахмы вельмі вялікая, але гэта яшчэ не значыць, што ён несмяротны.
Хіранья азначае «золата», а кашыпу – «мяккая пасцеля». Гэтага падступнага чалавека цікавілі дзве рэчы: грошы і жанчыны, і ён хацеў вечна цешыцца імі, дамогшыся неўміручасці. Ён папрасіў у Брахмы мноства розных дабраславенняў, спадзеючыся ўскосным спосабам выканаць сваё жаданне стацца несмяротным. А як Брахма сказаў, што не можа надарыць яго неўміручасцю, Хіраньякашыпу папрасіў Брахму паабяцаць, што яго не зможа забіць ні чалавек, ні жывёліна, ні паўбог, ні якая-кольвек іншая жывая істота, што тычыцца да 8 400 000 відаў жыцця. Ён таксама папрасіў зрабіць так, каб яго не маглі забіць ні на зямлі, ні ў паветры, ні ў вадзе і ніякаю зброяй. Хіраньякашыпу наіўна лічыў, што, атрымаўшы гэтыя дабраславенні, ён зможа пазбегнуць смерці. Але ўрэшце, нягледзячы на тое, што Брахма выканаў усе ягоныя просьбы, ён усё ж быў забіты Вярхоўным Госпадам у вобразе паўчалавека-паўльва, Нрысімхі. Каб забіць яго, не спатрэбілася ніякае зброі – Госпад разадраў яго сваімі кіпцюрамі. Ён быў забіты не на зямлі, не ў вадзе і не ў паветры, а на каленях гэтай дзіўнай жывой істоты, якой ён не мог нават уявіць.
З гэтага прыкладу відаць, што нават Хіраньякашыпу, самаму магутнаму з матэрыялістаў, ніякія планы не дапамаглі атрымаць неўміручасць. Чаго ж тады могуць дамагчыся нікчэмныя хіраньякашыпу нашых дзён, чые планы бурацца кожнае імгненне?
«Шры Ішапанішад» настаўляе нас спыніць аднабаковыя спробы выйграць змаганне за існаванне. Кожны зацята змагаецца за існаванне, але законы матэрыяльнае прыроды такія няўмольныя, што ніхто не можа абысці іх. Каб атрымаць вечнае жыццё, чалавек павінен рыхтаваць сябе вярнуцца да Бога.
Працэс вяртання да Бога – асобная галіна ведаў, якую належыць вывучаць паводле такіх богаадкрытых ведыйскіх пісьмаў, як Упанішады, «Веданта-сутра», «Бхагавад-гіта» і «Шрымад-Бхагаватам». Таму, каб стаць шчаслівым у гэтым жыцці і, пакінуўшы матэрыяльнае цела, знайсці вечнае, споўненае асалоды жыццё, чалавек павінен звярнуцца да гэтых святых пісьмаў ды атрымаць з іх трансцэндэнтныя веды. Абумоўленая жывая істота забылася пра свае вечныя стасункі з Богам і памылкова лічыць, што апроч гэтага тленнага свету, у якім яна нарадзілася, нічога не існуе. Госпад міласціва даў пералічаныя вышэй пісьмы людзям Індыі і іншыя святыя пісьмы народам іншых краін, каб напомніць няпамятліваму чалавеку пра тое, што ягоны сапраўдны дом не тут, не ў матэрыяльным свеце. Жывая істота мае духоўную прыроду, таму яна можа знайсці шчасце, толькі вярнуўшыся ў свой духоўны дом.
Каб вярнуць жывыя істоты да Бога, Вярхоўны Госпад пасылае са Свайго валадарства адданых слуг ці прыходзіць з гэтай місіяй Сам. Усе жывыя істоты – умілаваныя дзеці Бога, Ягоныя неад’емныя часцінкі, таму, бачачы пакуты, якія мы ўвесь час адчуваем у матэрыяльным свеце, Госпад засмучаецца больш, чым мы самі. Гэтыя пакуты патрэбныя, каб ускосна напомніць нам пра нашую несумяшчальнасць з мёртвай матэрыяй. І разумныя жывыя істоты звычайна звяртаюць увагу на гэтыя напамінкі і прысвячаюць сябе вывучэнню відзьі, трансцэндэнтных ведаў. Чалавечае жыццё ёсць самай спрыяльнай магчымасцю для паглыблення духоўных ведаў, таму таго, хто не скарыстаецца гэтаю магчымасцю, называюць нарадхамам, ніжэйшым з людзей.
Шлях авідзьі, то бо шлях удасканалення матэрыяльных ведаў дзеля пачуццёвых асалод, – гэта шлях паўторных нараджэнняў і смерцяў. Жывая істота духоўная, таму яна не нараджаецца і не памірае. Нарадзіны і смерць маюць дачыненне толькі да вонкавай абалонкі духоўнай істоты – ейнага цела. Смерць параўноўваюць з распрананнем, а нарадзіны – з адзяваннем вопраткі. Неразумныя людзі, цалкам паглынутыя развіццём авідзьі (невуцтва), прымаюць гэта як належнае. Зачараваныя прыгажосцю ілюзорнай энергіі, яны зноў і зноў адчуваюць тыя ж пакуты, так і не зрабіўшы ніякіх высноў з урокаў, пададзеных ім законамі прыроды.
Вось чаму чалавеку трэба імкнуцца спасцігнуць відзью, трансцэндэнтныя веды. У балючым матэрыяльным стане варта, наколькі гэта мажліва, абмежаваць пачуццёвыя асалоды. Неабмежаваныя пачуццёвыя асалоды ў матэрыяльных умовах вядуць да невуцтва і смерці. Жывыя істоты надзеленыя духоўнымі пачуццямі. Кожная жывая істота ў сваёй спрадвечнай духоўнай форме валодае ўсімі пачуццямі, якія ў абумоўленым стане пакрытыя матэрыяльным целам і розумам і дзейнічаюць як матэрыяльныя пачуцці. Дзейнасць матэрыяльных пачуццяў ёсць скажоным адлюстраваннем дзейнасці спрадвечных, духоўных пачуццяў. У сваім хворым стане духоўная душа пад матэрыяльным покрывам займаецца матэрыяльнай дзейнасцю. Сапраўдныя пачуццёвыя асалоды даступныя душы толькі тады, калі яна вылечыцца ад хваробы матэрыялізму. Толькі ў сваёй чыстай духоўнай форме, не апаганенай матэрыяй, жывая істота можа адчуваць сапраўдныя пачуццёвыя асалоды. Хворы мае спачатку вылечыцца ад сваёй хваробы, і толькі пасля гэтага ён зможа зноў цешыцца жыццём. Таму мэтаю чалавечага жыцця павінны быць не перакручаныя пачуццёвыя асалоды, а вызваленне ад матэрыяльнае хваробы. Абвастрэнне матэрыяльнае хваробы не ёсць пазнакаю ведаў, гэта пазнака авідзьі (невуцтва). Каб акрыяць, чалавек мае не павялічваць тэмпературу цела ад 40 да 42 градусаў, а панізіць яе да нормы – 36,6 градусаў. Гэта павінна стацца мэтаю чалавечага жыцця. У сучасным матэрыялістычным грамадстве назіраецца тэндэнцыя да ўзмацнення матэрыяльнае ліхаманкі, і жар ужо дасягнуў 42 градусаў у форме атамнай энергіі. І ўсё гэта суправаджаецца галашэннямі недалёкіх палітыкаў пра тое, што ў кожны момант свет можа ўзляцець у паветра. Такі вынік развіцця матэрыяльнае навукі ды занядбання самае важнае сферы жыцця – культуры духоўнага ведання. «Шры Ішапанішад» папярэджвае, каб мы не ішлі гэтым небяспечным шляхам, што вядзе да смерці. Наадварот, мы павінны ўдасканальваць духоўныя веды, каб вырвацца з абдымкаў смерці.
Гэта не азначае, што трэба зусім перастаць клапаціцца пра цела. Гаворка ідзе не пра тое, каб спыніць усякую дзейнасць. Гэта было б раўназначна таму, каб у спробах збіць жар імкнуцца давесці тэмпературу цела да нуля. Слушней будзе сказаць, што мы мусім імкнуцца «атрымаць максімальную карысць з нявыгаднае дамовы». Для паглыблення духоўных ведаў патрэбная дапамога гэтага цела і розуму, таму, каб дасягнуць свае мэты, мы павінны клапаціцца пра цела і розум. Трэба падтрымліваць нармальную тэмпературу на ўзроўні 36,6 градусаў, і для дасягнення гэтага вялікія мудрацы і святыя Індыі распрацавалі праграму збалансаванага развіцця духоўных і матэрыяльных ведаў. Яны ніколі не надужываюць свайго чалавечага інтэлекту дзеля задавальнення хворых пачуццяў.
Дзейнасць чалавека, апаганеная імкненнем да пачуццёвых асалод, рэгламентуецца ў Ведах сістэмаю прынцыпаў, мэта якой – здабыццё вызвалення. Гэтая сістэма складаецца з рэлігіі, развіцця эканомікі, задавальнення пачуццяў і вызвалення. Але ў наш час людзі страцілі цікавасць да рэлігіі і вызвалення. У іх засталася толькі адна мэта ў жыцці – задавальненне пачуццяў, і для яе дасягнення яны будуюць планы эканамічнага развіцця. Збітыя з панталыку людзі лічаць, што рэлігію ў грамадстве трэба падтрымліваць, таму што яна спрыяе развіццю эканомікі, а эканоміка патрэбная для задавальнення пачуццяў. І каб забяспечыць чалавеку пачуццёвыя асалоды нават пасля смерці, у раі, існуе цэлая сістэма рэлігійных рытуалаў. Аднак дасягненне раю не ёсць сапраўднаю мэтаю рэлігіі. На самай рэчы шлях рэлігіі мае весці да самарэалізацыі. Развіццё эканомікі канечне толькі для таго, каб чалавек мог захоўваць цела ў нармальным, здаровым стане. Чалавек павінен весці здаровае жыццё і мець цвярозы розум, толькі каб спасцігнуць відзью, сапраўднае веданне, якое ёсць мэтаю чалавечага жыцця. Гэтае жыццё дадзенае нам не затым, каб працаваць як асёл, ці культываваць авідзью і задавальняць свае пачуцці.
Шлях відзьі дасканала апісаны ў «Шрымад-Бхагаватам». Гэты твор падахвочвае чалавека прысвяціць сваё жыццё зразуменню Абсалютнае Праўды. Абсалютную Праўду разумеюць паступова, спачатку як Брахман, потым як Параматму і, нарэшце, як Бхагавана (Асобу Бога). Спасцігнуць Абсалютную Праўду можа толькі чалавек шырокіх поглядаў, які валодае ведамі і вызваліўся ад матэрыяльных прыхільнасцяў, кіруючыся васямнаццаццю прынцыпамі «Бхагавад-гіты», апісанымі ў каментары да мантры дзясятай. Галоўнаю мэтаю выканання гэтых васямнаццаці прынцыпаў ёсць дасягненне трансцэндэнтнага адданага служэння Асобе Бога. Таму ўсім людзям, незалежна ад іхных поглядаў, рэкамендуецца вучыцца мастацтву адданага служэння Госпаду.
Шлях, што гарантавана прыводзіць да мэты відзьі, апісвае Шрыла Рупа Госвамі ў сваёй кнізе «Бхакці-расамрыта-сіндху», якая перакладзеная намі на англійскую мову пад назваю «Нектар адданасці». У «Шрымад-Бхагаватам» (1.2.14) шлях відзьі каротка апісаны ў наступных словах:
«Таму трэба, з поўнай сканцэнтраванасцю ўвесь час слухаць аповеды пра Вярхоўнага Госпада, славіць, помніць Яго і пакланяцца Яму – абаронцу адданых».
Калі рэлігійнасць, развіццё эканомікі і задавальненне пачуццяў не скіраваныя на дасягненне адданага служэння Госпаду, то ўсе яны – толькі розныя формы невуцтва, як будзе сказана ў наступных мантрах «Шры Ішапанішад».