Гэты матэрыяльны свет – свет дваістасці. У адзін момант мы падвяргаемся летняй спёцы, у другі – зімняму холаду; у адзін – мы шчаслівыя, у другі – цалкам няшчасныя; у якісьці момант шануемся, а ў якісьці – ганьбімся. У матэрыяльным свеце дваістасці немагчыма зразумець ніводнай рэчы без яе супрацьлегласці. Як, напрыклад, немагчыма зразумець, што такое пашана, не зразумеўшы ганьбы. Падобна да гэтага, я не зразумею, што такое пакуты, не паспытаўшы шчасця. І, насупраць, не зразумею, што такое шчасце, не паспытаўшы пакут. Трэба ўзняць сябе над гэтай дваістасцю, хаця яна заусёды прысутнічае ў матэрыяльным целе. Калі чалавек жадае пазбавіцца ад цялеcнай канцэпцыі жыцця (не ад цела, а ад цялеснай канцэпцыі), ён павінен вучыцца трываць такую дваістасць. У другой главе «Бхагават-гіты» Крішна паведамляе Арджуне, што дваістасць шчасця і няшчасця датычыцца толькі цела. Гэта падобна да хваробы скуры, або каросты. Чалавек не павінен рабіцца звар’яцелым проста ад таго, што ён расчэсвае нейкае месца. Мы не павінны вар’яцець і пакідаць свой абавязак ад таго, што нас кусаюць маскіты. Кожны зазнае на сабе вялікую колькасць дваістасці. Аднак калі наш розум паглыбляецца ў свядомасць Крішны, дваістасць робіцца для нас нязначнай.

Дык як можна навучыцца трываць гэту дваістасць?

«Гаварыцца, што асоба, якая цалкам задаволена атрыманымі ведамі і разуменнем, ужо ўсталявалася ў самаўсведамленні і можа называцца ёгам (або містыкам). Такая асоба паглыбляецца ў Трансцэндэнтнае і самакіруецца. Яна бачыць аднолькава гальку, каменне і золата» (Бх. 6.8). Г’яна – гэта тэарэтычныя веды, а віг’яна датычыцца практычных ведаў. Напрыклад, студэнту патрэбна вывучаць як тэарэтычныя навуковыя канцэпцыі, так і прыкладную навуку, таму што адных тэарэтычных ведаў будзе недастаткова. Мы павінны быць здольнымі скарыстоўваць свае веды на практыцы. Адпаведна гэтаму, у ёзе трэба мець не толькі тэарэтычныя, але і практычныя веды. Разуменне таго, што «я не ёсць гэта цела» і адначасовае здзейсненне глупстваў, не дапамагае. Існуе шмат розных суполак, члены якіх сур’ёзна абмяркоўваюць філасофію «Веданты», і ў той жа час кураць, п’юць і займаюцца пачуццёвым задавальненнем. Таму не будзе ніякай карысці, калі чалавек мае толькі тэарэтычныя веды. Веды павінны быць прадэманстраваныя. Той, хто верна разумее, што ён не ёсць цела, можа сапраўды звесці свае цялесныя патрабаванні да мінімуму. Але калі чалавек павялічвае патрабаванні цела і ў той жа час думае: «Я не ёсць гэта цела», – якая ж карысць у такіх ведах? Асоба будзе задаволенай толькі тады, калі г’яна і віг’яна спалучаюцца разам.

Калі чалавек карыстаецца практычным узроўнем духоўнага ўсведамлення, тады можна лічыць, што ён сапраўды знаходзіцца ў ёзе. Нельга хадзіць на заняткі па ёзе і працягваць займаць тое ж самае становішча ў жыцці. Неабходна набыць практычную рэалізацыю. Але як распазнаць, што чалавек мае практычную рэалізацыю? Гаварыцца, што яго розум робіцца вельмі заспакоены і ціхі і больш не цікавіцца спакусамі матэрыяльнага свету. Ён аднолькава бачыць гальку, каменне і золата. Зараз матэрыяльная цывілізацыя пад падставай матэрыяльнага прагрэсу вырабляе шматлікую колькасць непатрэбных рэчаў дзеля пачуццёвага задавальнення. Але той, хто знаходзіцца ў ёзе, ставіцца да такіх вырабаў, як да смецця на вуліцы.

«Сказана, што асоба знаходзіцца на вышэйшым узроўні, калі яе розум аднолькава ставіцца да сумленных дабрадзеяў, сяброў і ворагаў, набожных і грэшнікаў, а таксама да тых, хто абыякавы і непрыхільны» (Бх. 6.9). Ёсць розныя віды сяброў. Напрыклад, сухріт – гэта той, хто па прыродзе дабразычлівы і заўсёды жадае іншым толькі дабра. Мітра датычыцца звычайнага сябра, а удасіна – таго, хто нейтральны. У гэтым матэрыяльным свеце хтосьці з’яўляецца нашым дабрадзеям, хтосьці – сябрам, а хтосьці – і не сябрам, і не ворагам. Нехта можа выконваць ролю пасрэдніка паміж мною і маімі ворагамі. У гэтым вершы ён завецца мадх’я-стха. Мы лічым аднаго чалавека набожным, а другога – грэшнікам толькі па сваіх уласных заключэннях. Але для асобы, якая займае трансцэндэнтнае становішча, такія паняцці як сябры, ворагі і іншыя, перастаюць існаваць. Калі яна робіцца сапраўды вучонай, то нікога не бачыць як сябра ці ворага, таму што «ніхто не з’яўляецца маім ворагам, сябрам, бацькам і маці». Усе мы проста жывыя істоты, выконваючыя на сцэне жыцця ролі бацькі, маці, дзяцей, сяброў, ворагаў, грэшнікаў і святых. Гэта падобна да вялікай драмы, у якой задзейнічана шмат персанажаў. Як на сцэне нехта выконвае ролю ворагаў ці каго-небудзь яшчэ, аднак за сцэнай усе акцёры – сябры. Падобным чынам, у гэтых матэрыяльных целах мы выконваем свае ролі на сцэне матэрыяльнай прыроды і прыклейваем адзін аднаму шматлікія абазначэнні. Я магу думаць: «Гэта мой сын». Але сапраўды я няздольны стварыць ніякага сына. Гэта немагчыма. Самае большае, я магу зачаць нейкае цела, але не ў чалавечай уладзе стварыць жывую істоту. Жывая істота не ствараецца праз сексуальныя зносіны, калі яна трапляе да маці ў выглядзе эмульсіі сакрэцый. Так сцвярджае «Шрімат-Бхагаватам». Такім чынам, узаемаадносіны паміж целамі ёсць звычайная гульня акцёраў на сцэне. І толькі той, хто сапраўды ўсведамляе гэта і дасягае дасканаласці ёгі, больш не бачыць ніякіх цялесных абазначэнняў.