Экадашы – з санскрыту перакладаюцца як адзінаццаты. Гэта – 11 і 26-ы месяцовы дзень у адпаведнасці з Ведычным календаром. Гэтыя дні асабліва спрыяльныя для здзяйснення аскез і духоўнай асветы.
Гаворыцца, што гэтак жа, як няма вады чысцей, чым вада ракі Гангі, няма Госпада вышэй за Госпада Вішну, гэтак жа і няма паста больш святога, чым пост у Экадашы.
«З усіх раслінаў Мне даражэй Туласі, з усіх месяцаў – Картыка, з усіх месцаў паломніцтва – Мая ўмілаваная Дварака, а з усіх дзён Экадашы найболей дарагі Мне».
(Падма Пурана, Утгара Кханда)
Экадашы спрыяе ачышчэнню на фізічным, ментальным і духоўным плане, атрыманню міласці Бога і вызваленню ад ілюзіі матэрыяльнага існавання.
Чаму рэкамендуецца пасціць менавіта ў Экадашы? Усе ведаюць, што Месяц аказвае моцны ўплыў на псіхіку чалавека. І ў адзінаццаты месяцовы дзень мы асабліва моцна залежым ад нашых пачуццяў, жаданне цешыцца і эксплуатаваць тых, хто вакол нас дзеля ўласных мэтаў дасягае максімуму. Збожжавыя і бабовыя – асноўная крыніца энэргіі, таму ад іх рэкамендуюць адмовіцца найперш – каб не сілкаваць энэргіяй сваіх эгаістычных жаданняў.
Экадашы называюць маці адданасці – калі мы ў гэты дзень думаем пра Крышну ці служым Яму, мы атрымліваем большую выгоду, чым звычайна. Адпаведна, робячы грэх у гэты дзень, мы атрымліваем вялікія рэакцыі.
Пост праходзіць на двух роўнях – на духоўным і на фізічным.
На духоўным роўні Экадашы – дзень Вішну. У гэты дзень лепш маліцца, чытаць мантры, рабіць пуджы і проста жыць для Госпада, помніць пра Яго ўвесь час. Дзень павінен быць напоўнены спакоем і служэннем. Па магчымасці, варта максімальна адмовіцца ад свецкіх справаў і залішніх клопатаў у гэты дзень, вызваляючы час для духоўных стасункаў і дасканалення.
На фізічным роўні – гэта ўстрыманне ад ежы. Пост можа трымацца ў двух варыянтах:
Поўны пост – гэта вельмі высокі стандарт для дасведчаных адданых. Пад ім маецца на ўвазе поўнае ўстрыманне ад ежы і вады, так званы «сухі пост». Калі вы хочаце цалкам выканаць такі від паста, то нельга нават чысціць зубы, а таксама нельга прымаць ачаман (ачышчэнне перад/пасля рытуалаў джапы/пуджы). Неабходна ўсю ноч ня спаць, спяваючы святыя імёны.
* Згодна з некаторымі ведычнымі крыніцамі жанчынам забараняецца трымаць поўны пост: толькі з дазволу мужа жанчына можа трымаць палову строгага паста.
* Таксама ня браць моцныя аскезы і не трымаць іх штосілы (гэта гуна жарсці), таму што калі вы будзеце адчуваць якісьці дыскамфорт у гэты дзень у сувязі з самаадчуваннем, то думкі вашы будуць вельмі далёкія ад служэння.
Мінімальны пост – гэта ўстрыманне ад прыёму ў ежу зернебабовых культураў, такіх як рыс, кукуруза, гарох, соя, і г. д. Гаворыцца, што калі нехта ўжывае зерне ў гэты дзень, гэта раўназначна таму, што ён есць ялавічыну.
Трэба імкнуцца піць і есці ня больш аднаго разу, папаўдні. Гэта ежа называецца накта (вячэра).
Пры ўжытку ежы, апроч збожжавых і бабовых таксама варта ўнікаць: шпінату, мёду, баклажанаў, асафетыды і марской солі (іншыя гатункі солі, такія як кухонная соль, дазволены), а таксама прыняцця ежы ў чужых дамах.
Трэба быць асцярожным і з ужываннем спецыяў у гэтыя дні – у шмат якіх спецыях (асабліва індыйскіх) утрымваюцца дамешкі мукі, як, напрыклад, у асафетыдзе. А таксама могуць быць уключэнні соі ў малочныя прадукты, хоць гэта можа быць і не паказана на этыкетцы. Некаторыя крыніцы сцвярджаюць, што трэба ўстрымлівацца таксама ад маслаў (любых – жывёльнага і нежывёльнага паходжання) і мёду.
Што да цукру, то ў цэлым рэкамендавана ўнікаць салодкага. Прычына ў тым, што салодкае сілкуе юр. Паколькі ў Экадашы і без таго жаданне цешыцца дасягае свайго піка, то падаграваць юр – будзе відавочна лішнім.
Па сутнасці, у гэты дзень трэба абмежаваць сябе ад любых харчовых і гастранамічных прыхільнасцяў. Ежа павінна быць вельмі простай, з мінімумам спецыяў і ні ў якім разе нельга пераядаць.
Ёсць розная, часам супярэчлівая, інфармацыя наконт прадуктаў, дазволеных у Экадашы ці, наадварот, забароненых. Таму, лепш праверыць, як гэту інфармацыю падаюць аўтарытэтныя крыніцы.
7 відаў прадуктаў, якія не перапыняюць паста (згодна з «Хары-бхакці-віласай»):
– садавіна й гародніна;
– кунжут;
– малако;
– вада;
– гхі;
– панча-гаўя (5 відаў прадуктаў каровы);
– паветра.
Паводле «Махабхараты» пост не перапыняюць:
– вада;
– карэнні;
– садавіна;
– малако;
– гхі;
– жаданне брахмана;
– загад духоўнага настаўніка;
– лекі.
Прадукты, якія нельга ўжываць у Экадашы:
– бабовыя: гарох, турэцкі гарошак (нут), бабы, фасоля і любыя прадукты, зробленыя з бабоў ці зерня (тофу, кававыя напоі);
– зерне і прадукты з яго: авёс, макароны, манну, рыс, кукурузу, а таксама муку з зерня й бабовых (рысавую, нутавую, сачавічную);
– баклажаны, бурак, памідоры, цыбулю, часнок, каляровую і белакачанную капусту, браколі, кукурузу, какос, семкі сланечніку;
– у Экадашы не рэкамендуецца ўжываць такія спецыі: сезам, кмен, асафетыду, шамбалу, гарчыцу, кары, тамарынд, фенхель, калінджы, кардамон, гваздзік, мушкатовы арэх і г. д.;
– алей: з кукурузы, гарчычны, сезамавы і сланечнікавы.
Нельга:
– галіцца;
– ужываць нячыстую ежу;
– займацца сэксам;
займацца іншымі дзеяннямі, што спрыяюць падвышэнню энергіяў гуны раджасу (жарсці) і тамасу (невуцтва) – напрыклад, глядзець фільмы з элементамі гвалту, ці чытаць бульварную літаратуру; сварыцца, высвятляць адносіны.
Можна і рэкамэндуецца:
– як мага больш часу праводзіць у малітвах, чытанні духоўнай літаратуры ці яе абмеркаванні, медытацыі;
– ня спаць цэлую ноч;
– танцаваць для Бога;
даваць міласціну – выгода ад таго, што даецца ў Экадашы як міласціна, павялічваецца ў тысячы разоў у параўнанні з іншымі днямі (натуральна, даваць трэба ад шчырага сэрца і ня дзеля атрымання выгоды для сябе).
Важна сачыць па календары, а не спрабаваць самастойна вылічыць 11-ы дзень пасля маладзіка ці поўні. Тамсама паказваецца і час выйсця з паста.
Пасля выканання Экадашы трэба перапыніць пост цягам 2,5 гадзінаў пасля ўзыходу сонца на наступны дзень, у двадашы. Для выйсця з Экадашы трэба прыняць тое, на што вы пасцілі. Калі вы пасцілі на зернебабовыя, то, адпаведна, з’есці штосьці з гэтых прадуктаў. Калі вы трымалі поўны пост з вадой, то трэба з’есці штосьці лёгкае, напрыклад, садавіну. Калі вы трымалі сухі пост, то можна выйсці з паста вадой, сокам ці таксама садавіной.
Паводле пісанняў трымаць Экадашы неабходна пачынаючы з 5-гадовага веку. Той, хто не ў стане пасціць з-за сур’ёзнай хваробы ці старэчага веку, павінен знайсці асабліва духоўнага чалавека і нешта яму ахвяраваць. Таксама ён можа проста слухаць ці чытаць пра значэнне кожнага Экадашы. Гэта практыка рэкамендуецца як адзін з метадаў дасягнення поўнага выніку паста.
Калі Экадашы выпадкова ня быў выкананы, можна правесці яго на наступны дзень – двадашы, і перапыніць пост на трэці дзень - траёдашы.
Але самае галоўнае – сэнс Экадашы ня ў тым, каб галадаць і ня ў тым, каб выйсці з паста ў строга пэўны перыяд часу. Важней за ўсё – тое, у якім настроі думак вы праводзіце гэты дзень. Экадашы – гэта, найперш, з’ява духоўнага кшталту. Так што самае галоўнае – гэта ня тое, што вы змаглі пратрымацца ўвесь дзень бяз ежы (ці не змаглі) або ня спалі ўсю ноч (і тады пытанне – як вы будзеце выконваць свае абавязкі на наступны дзень), а тое, наколькі вы дасканаліліся духоўна.
Калі адмовіцеся ад збожжавых і бабовых і скіруеце сваю ўвагу на духоўныя практыкі (можна ня толькі медытаваць ці наведваць храм, але таксама, напрыклад, практыкаваць пакорлівасць і павагу да кожнай жывой істоты і г. д.), тады Экадашы атрымаўся.
Такая незвычайная сіла і важнасць дня Экадашы, менавіта таму Шры Вайшнавы абавязкова яго выконваюць хаця б у мінімальным варыянце.