Праз усю «Бхагават-гіту» Крішна натхняе Арджуну пачаць змагацца, таму што Арджуна быў воінам, і змагацца – было яго непасрэдным абавязкам. Хаця Крішна растлумачыў увесь працэс медытацыйнай сістэмы ёгі, Ён не прымушаў Арджуну праз сілу прымаць яго і ісці гэтым шляхам. Насупраць, Крішна таксама згаджаецца, што медытацыйная сістэма ёгі вельмі складаная:

«Вярхоўны Госпад сказаў: «О моцнарукі сын Кунці, несумненна, вельмі цяжка падпарадкаваць свой несупакоены розум. Гэта магчыма толькі пры дапамозе пастаяннай практыцы і поўнай адзіноты» (Бх. 6.35). Тут Крішна асабліва падкрэслівае значнасць практыцы і адрачэння для кантроля над розумам. Але што такое адрачэнне? Як мы ведаем, нам вельмі цяжка адмовіцца ад прывабных рэчаў, таму што мы звыкліся пастаянна цешыцца імі. І нягледзячы на гэта, мы ўсё роўна спрабуем займацца ёгай, ды яшчэ жадаем дасягнуць нейкіх поспехаў. Але каб верна выконваць ёгу, трэба кіравацца шматлікіх правілаў і прадпісанняў. І гэта ў той час, калі для большай часткі з нас нават цяжка адмовіцца ад простай звычкі курыць. У размове пра медытацыйную сістэму ёгі Крішна сцвярджае, што ёга не можа верна выконвацца тым, хто есць вельмі мала ці, наадварот, занадта многа. Той, хто мора сябе голадам, не можа добра выконваць гэты працэс, як і той, хто есць больш, чым патрабуецца. Працэс харчавання павінен быць памяркоўным. Есці трэба толькі з той мэтай, каб падтрымліваць душу ў целе, а не для задавальнення языка. Калі перад намі ўзнікаюць смачныя стравы, мы ўжо не можам утрымацца і бярэм спачатку адну, потым другую, потым трэцюю, чацвёртую і далей, далей, далей… Але наш язык усё роўна не задавальняецца. У Індыі ж, насупраць, вельмі часта можна сустрэць ёга, які прымае толькі адну лыжку рыса ў дзень. Далей гаварыцца, што тыя, хто спяць занадта многа ці занадта мала, таксама няздольныя выконваць працэс ёгі. Крішна, напрыклад, нідзе не гаворыць пра сон без летуценняў. Як толькі чалавек засынае, ён адразу пачынае бачыць якія-небудзь сны, хаця можа іх і не запомніць. У «Гіце» Крішна папярэджвае, што чалавеку, які бачыць вельмі многа сноў, будзе цяжка дасканала выконваць працэс ёгі. Кожны павінен спаць не больш за шэсць гадзін у дзень. Але той, хто пакутуе ад бяссонніцы і не можа спаць ноччу, таксама не дасягне поспеха ў ёзе. Цела заўсёды павінна падтрымлівацца ў бадзёрым настроі. Такім чынам, Крішна апісаў шматлікія патрабаванні для падрыхтоўкі цела. Аднак усе гэтыя патрабаванні можна змясціць у чатыры асноўных правілы: не есці мяса, рыбы, яек; не прымаць інтаксікацыі; не мець незаконны секс; не гуляць у азартныя гульні. Вось чатыры мінімальныя патрабаванні для выканання любой сістэмы ёгі. Але хто ў гэты век можа адмовіцца ад такой дзейнасці? Тым не менш, калі мы жадаем дасягнуць пэўных поспехаў у ёзе, мы можам паспрабаваць трымацца гэтых прадпісанняў.

«Трансцэндэнталіст павінен засяродзіць свой розум на Вярхоўнай Асобе, жыць адзін дзе-небудзь у самотным месцы і навучыцца добра кіраваць розумам. Яму трэба быць вольным ад усіх жаданняў і пачуцця ўласнасці» (Бх. 6.10). З гэтага верша робіцца зразумелым, што абавязак ёга – заўсёды заставацца ў адзіноце. Медытацыйная сістэма ёгі не павінна выконвацца калектыўна, прынамсі, у адпаведнасці з «Бхагават-гітай». У сістэме ёгі немагчыма засяроджваць розум на Звышдушы, не знаходзячыся ў самоце. Але ў Індыі ёсць свяшчэннае месца, куды збіраецца вялікая колькасць ёгаў, каб правесці там свята Кумбха Мэла. У асноўным ёгі жывуць самотна, але ў вельмі рэдкіх выпадках яны збіраюцца разам, каб выканаць якое-небудзь прызначэнне. У Індыі і па сённяшні дзень жывуць тысячы ёгаў і мудрацоў, і адзін раз у дванаццаць год яны збіраюцца ў асобым свяшчэнным месцы, такім як Аллахабат ці інш., падобна да таго, як у Амерыцы шматлікія бізнесмены збіраюцца на вялікія нарады. Ёг не толькі павінен жыць у самотным месцы, яму таксама трэба быць вольным ад усіх жаданняў і не карыстацца ёгай для дасягнення матэрыяльнай улады. Ёгу нельга прымаць ніякіх падарункаў і дапамогі ад людзей. Каб дасканала выконваць гэты працэс, трэба знаходзіцца ў поўнай адзіноце дзе-небудзь у джунглях, лесе ці ў гарах, цалкам пазбягаючы грамадства. Трэба пастаянна памятаць, дзеля якой мэты чалавек зрабіўся ёгам. Ёг ніколі не адчувае сябе адзінока, бо ведае, што Параматма – Звышдуша – заўсёды разам з ім. Адсюль робіцца відавочным, што ва ўмовах сучаснай цывілізацыі нельга дасканала выконваць медытацыйную сістэму ёгі. Сучасная цывілізацыя ў век Калі не дае магчымасці доўгі час заставацца на самоце, таксама як і пазбавіцца ад пачуцця ўласнасці і шматлікіх жаданняў.

Шрі Крішна дэталёва тлумачыць Арджуне складаны метад выканання медытацыйнай сістэмы ёгі. Ён гаворыць:

«Для заняткаў ёгай трэба аддаліцца ў самотнае месца, пакласці на зямлю траву куша, потым заслаць яе скурай аленя і паверх усяго накрыць мяккай тканінай. Гэтае сядзенне павінна размяшчацца не высока і не нізка і знаходзіцца ў свяшчэнным месцы. Ёг павінен заняць устойлівую паставу і пачаць сваю практыку, каб навучыцца кіраваць розумам і пачуццямі. Так, ачысціўшы сэрца, ён засяроджвае свой розум на адной кропцы» (Бх. 6.11-12). У асноўным ёгі сядзяць на скуры аленя ці тыгра, таму што туды не запаўзаюць насякомыя, якія могуць парушыць медытацыю. Гэта пацвярджае той факт, што ў тварэнні Бога ўсё мае сваё асабістае прызначэнне. Кожная травінка і расліна мае сваё ўласнае скарыстанне, хаця мы можам і не ведаць пра гэта. Так, напрыклад, у «Бхагават-гіце» Крішна дае некаторыя папярэджанні, пры дапамозе якіх, ёгі могуць больш не баяцца змеяў. Уладкаваўшы сваё сядзенне дзе-небудзь у самотным месцы, ёг павінен пачаць ачышчэнне атмы – цела, душы і розуму. Пры гэтым ёг не можа лічыць: «О, зараз я паспрабую дасягнуць якіх-небудзь звышнатуральных здольнасцей». Часам ёгі могуць атрымаць некаторыя сіддхі, або незвычайныя здольнасці, але гэта не з’яўляецца іх мэтай, і сапраўдныя ёгі проста не цікавяцца такімі рэчамі. Дасканалы ёг разважае так: «Зараз я вельмі забруджаны матэрыяльнай атмасферай, таму павінен прайсці працэс ачышчэння».

Такім чынам, мы можам лёгка пераканацца, што кіраваць розумам і целам не такая лёгкадаступная справа. Гэта не тое, што проста пайсці ў краму і нешта купіць. Аднак далей Крішна тлумачыць, што гэтага няцяжка дасягнуць, калі чалавек знаходзіцца ў свядомасці Крішны.

Вядома, што ўчынкі амаль што кожнага чалавека падахвочваюцца сексуальнымі жаданнямі, але трэба ведаць, што гэтыя жаданні павінны быць строга абмежаванымі. Такім чынам, пакуль мы знаходзімся ў матэрыяльным целе, у ім будзе прысутнічаць і сексуальнае жаданне. Гэта натуральна, бо да таго часу, пакуль мы маем гэтае цела, нам трэба есці, каб падтрымліваць яго, і спаць, каб даваць яму адпачынак. Зразумела, што немагчыма не звяртаць увагі на такую дзейнасць, таму ў ведычнай літаратуры даецца шмат добрых парад пра тое, як трэба есці, адпачываць, весці палавое жыццё і г.д. Калі мы жадаем дасягнуць сапраўдных поспехаў у практыцы ёгі, нам трэба сачыць за тым, каб нашыя некіруемыя пачуцці не звялі нас ізн0ў на шлях пачуццёвага задавальнення. Для гэтага мы павінны ва ўсім кіравацца «Ведаў». Шрі Крішна раіць нам вучыцца кіраваць розумам пры дапамозе правілаў і абмежаванняў. Калі мы не кіруем сваёй дзейнасцю, наш розум робіцца ўсё больш і больш занепакоеным. Справа не ў тым, каб спыніць дзейнасць, – яе трэба проста падпарадкаваць розуму, які паглыблены ў свядомасць Крішны. Самадхі сапраўды азначае паглыбленасць у дзейнасць, якая цалкам звязана з Крішнай. Няверна лічыць, што пасля дасягнення самадхі чалавек не есць, не спіць, не працуе і не смакуе жыццё. Хутчэй, самадхі – гэта проста выкананне рэгуляванай дзейнасці ў поўнай свядомасці Крішны.

«Для тых, хто мае распушчаны розум, самаўсведамленне – цяжкая справа», – сказаў далей Крішна» (Бх. 6.36). Кожны ведае, як небяспечна ехаць верхам на неўтаймаваным кані. Такі конь не трымаецца ні кірунку, ні хуткасці, што можа прынесці шмат клопатаў самому вершніку. І тут Крішна згаджаецца з Арджунай, што для чалавека, чый розум неўтаймаваны, выкананне сістэмы ёгі – цяжкая справа. «Але, – дадае Крішна, – т0й, хто навучыўся кіраваць розумам і карыстаецца вернымі сродкамі, абавязкова прыйдзе да поспеху. Вось Маё меркаванне». Але што азначае выраз «карыстацца вернымі сродкамі»? Гэта значыць трымацца чатырох асноўных рэгулюючых прынцыпаў і выконваць любую дзейнасць у поўнай свядомасці Крішны.

Калі хтосьці жадае займацца ёгай у сваёй хаце, ён павінен зрабіць усе астатнія свае заняткі вельмі памяркоўнымі. Яму не трэба больш цяжка працаваць, каб проста зарабляць сабе на жыццё. Пачынаючаму ёгу трэба навучыцца працаваць памяркоўна, есць памяркоўна, задавальняць пачуцці памяркоўна і наколькі магчыма трымаць сваё жыццё вольным ад любога хвалявання. Толькі такі шлях практыкі ёгі будзе паспяховым.

Па якой прыкмеце можна распазнаць, што чалавек дасягнуў дасканаласці ў ёзе? Крішна гаворыць, што калі свядомасць чалавека цалкам знаходзіцца пад кантролем, ён можа лічыцца дасягнуўшым дасканаласці ў ёзе.

«Калі чалавек, практыкуючы ёгу, навучыўся кіраваць сваёй разумовай дзейнасцю і ўсталяваў сябе на Трансцэндэнтным, адхіліўшы ўсе матэрыяльныя жаданні, гаварыцца, што ён дасягнуў канчатковай мэты ёгі» (Бх. 6.18). Розум не можа аказваць уплыў на чалавека, які ўсталяваў сябе ў ёзе, хутчэй наадварот, ён сам ідзе пад кантроль такога ёга. Калі мы проста спынім дзейнасць розуму, дык як тады мы будзем разважаць пра Крішну ці Вішну? Ёг не павінен даваць розуму выйсці з-пад кіравання. Хаця гэта можа здавацца занадта складаным, але такое няцяжка зрабіць у свядомасці Крішны. Калі чалавек знаходзіцца ў свядомасці Крішны і робіць для Яго якое-небудзь служэнне, дык хіба можа ягоны розум адхіліцца? Усталяваўшыся на шляху служэння Крішне, мы натуральна ўтаймоўваем свой розум.

У ёга ніколі не павінна ўзнікаць жадання атрымаць якое-небудзь матэрыяльнае пачуццёвае задавальненне. Але калі чалавек прыходзіць у свядомасць Крішны, ён ужо не мае ніякіх жаданняў акрамя задавальнення Крішны. Жаданні прысутнічаюць заўсёды. А каб лягчэй было засяродзіць іх на Крішне, трэба прайсці праз працэс ачышчэння, гэта значыць перанесці ўсе свае жаданні на Крішну. Не існуе нават і пытання пра знішчэнне жаданняў, бо яны заўсёды спадарожнічаюць жывым істотам. Свядомасць Крішны дае вельмі просты працэс ачышчэння. Напрыклад, замест якой-небудзь рэчы для задавальнення сваіх пачуццяў, трэба жадаць чаго-небудзь для задавальнення Крішны. Мы гатуем ежу для сябе, але мы можам гатаваць яе для Крішны і прапанаваць Яму. Хаця на першы погляд, няма розніцы паміж гэтымі дзеяннямі, але мы ўжо робім гэта не дзеля задавальнення сваіх жаданняў, а дзеля задавальнення Крішны.

Мы можам выкарыстоўваць цудоўныя малочныя прадукты, рыс, гародніну, садавіну ці любыя іншыя вегетарыянскія стравы для Крішны і прапаноўваць Яму, гаворачы: «Гэта матэрыяльнае цела – прыстанак цемры, а нашы пачуцці – сеткі шляхоў, якія вядуць да смерці. З усіх пачуццяў язык найбольш непагодны і некіруемы. Таму вельмі цяжка перамагчы яго. Але каб пакарыць наш язык, Шрі Крішна даў нам гэты цудоўны прасад, духоўную ежу. Дык давайце прымем гэты прасад для нашага поўнага задавальнення. Давайце ўсхваляць Шрі Шрі Радха-Крішну і прасіць выратавання ў Госпада Чайтаньі і Ніцьянанды Прабху». Такім чынам, наша вікарма аддаецца ў ахвяру, таму што мы з самага пачатку думалі, што ежа будзе прапанаваная Крішне, і ў нас не было ўласных жаданняў да яе. Крішна настолькі літасцівы, што вяртае гэту ежу назад, і так, пасля Яго, мы можам задаволіць свае пачуцці. Калі хтосьці будуе сваё жыццё падобным чынам, узгаджаючы свае жаданні з Крішнай, тады няцяжка здагадацца, што такі чалавек дасягнуў дасканаласці ў ёзе. Глыбокае дыханне і выкананне розных практыкаванняў знаходзяцца вельмі далёка ад ёгі, якая тлумачыцца ў «Бхагават-гіце». Каб зразумець гэта, патрабуецца поўнае ачышчэнне свядомасці.

У выкананні сістэмы ёгі вельмі значна, каб розум не ўсхвалёўваўся.

«Як полымя свечкі не хістаецца ў бязветраным месцы, так і трансцэндэнталіст, які перамог розум, заўсёды застаецца непахісным у сваёй медытацыі на Транцэндэнтную Існасць» (Бх. 6.19). Калі свечка знаходзіцца ў бязветраным месцы, яе полымя застаецца роўным і не хістаецца. Такім чынам, розум падобны да полымя. Яму дастаткова нават самага нязначнага жадання, каб ён адразу пачаў рухацца. Невялікі рух розуму можа перамяніць усю свядомасць. Таму ў Індыі той, хто сур’ёзна практыкуе ёгу, традыцыйна захоўвае цэлібат, або застаецца брахмачарі. Існуе два віду брахмачарі: першыя захоўваюць поўны цэлібат, а другія з’яўляюцца гріхастха-брахмачарі, гэта значыць, што хаця ў чалавека ёсць жонка, ён не мае ніякіх зносін з іншымі жанчынамі, а яго адносіны з уласнай жонкай строга рэгулююцца. Такім чынам, пры поўным цэлібаце і пры памяркоўным сексуальным жыцці розум магчыма ўтрымаць ад непатрэбных хваляванняў. Але нават калі чалавек і прымае поўны цэлібат, яго розум усё роўна можа ўзрушыцца якім-небудзь сексуальным жаданнем. Вось чаму ў Індыі тым, хто практыкуе ёгу і захоўвае зарок бясшлюбнасці, не дазваляецца заставацца аднаму нават з маці, сястрой, ці дачкой. Розум такі зменлівы, што нават маленькая спакуса можа разбурыць усе планы ёга.

Ёг павінен выхоўваць свой розум такім чынам, каб у момант яго адхілення ад медытацыі на Вішну, ён мог адразу вярнуць яго назад. Гэта патрабуе вялікіх практычных намаганняў. Чалавек павінен зразумець, што яго сапраўднае шчасце паходзіць з трансцэндэнтных пачуццяў, а не з матэрыяльных. Таму нам трэба пазбавіцца ад матэрыяльных пачуццяў і жаданняў, і набыць духоўныя, якія можна цалкам задаволіць у духоўным свеце. Сапраўднае шчасце транцэндэнтна да матэрыяльных пачуццяў. І калі хтосьці не ўпэўнены ў гэтым, ён абавязкова ўсхвалюецца і можа пасці. Трэба ведаць, што шчасце, якога мы так прагнем дасягнуць пры дапамозе матэрыяльных пачуццяў, – несапраўднае.

Толькі вялікім ёгам вядома сапраўдная асалода. Але якая яна, іх асалода? Раманте йогіно ’нанте – іх асалода бясконцая і цалкам духоўная. У гэтым значэнне слова Рама, калі мы паўтараем Харе Крішна. Рама – гэта асалода духоўным жыццём. Духоўнае жыццё і Крішна вельмі прыемныя і даюць поўнае задавальненне. Нам не трэба прыносіць у ахвяру асалоды, але мы павінны навучыцца верна карыстацца імі. Хворы не

можа цешыцца жыццём, бо яго асалода будзе ілжывай. Аднак калі ён ачуняе, ён сапраўды робіцца шчаслівым. Да таго часу пакуль мы будзем трымацца матэрыяльнай канцэпцыі жыцця, мы не толькі не задаволімся, але яшчэ больш заблытаемся ў пастках матэрыяльнай прыроды. Калі хвораму забаронена есці якую-небудзь ежу, а ён парушае забарону і спажывае яе, тады такі хворы проста памрэ. Адпаведна гэтаму, чым больш мы будзем павялічваць свае ўцехі, тым хутчэй мы заблытаемся ў матэрыяльным свеце, і тым цяжэй потым будзе вызваліцца з яго. Усе сістэмы ёгі прызначаны для таго, каб выцягнуць абумоўленую душу з гэтай пасткі і перацягнуць яе ад асалоды часовымі матэрыяльнымі рэчамі да сапраўднай асалоды ў свядомасці Крішны. Шрі Крішна гаворыць пра гэта наступным чынам:

«Стадыя дасканаласці завецца трансам або самадхі. Пры гэтым, праз практыку ёгі, розум чалавека вызваляецца ад усяго матэрыяльнага мудрагелення. Гэта характарызуецца тым, што чалавек пачынае бачыць сваю існасць чыстым розумам. У такім шчаслівым настроі, ён атрымлівае бясконцую духоўную радасць і знаходзіць задавальненне ў самім сабе. Усталяваўшыся такім чынам, чалавек ужо ніколі не адхіляецца ад ісціны і цвёрда ўпэўнены, што няма большага здабытку. У такім становішчы ён заўсёды будзе заставацца ўраўнаважаным нават сяр0д вялікіх цяжкасцей. І гэтак чалавек сапраўды вызваляецца ад усіх пакут, якія ўзнікаюць ад сутыкнення з матэрыяй» (Бх. 6.20-23). Адзін від ёгі можа быць вельмі складаным, другі – вельмі простым. Але ў любым выпадку, каб адчуць асалоду ў свядомасці Крішны, трэба ачысціць сваё існаванне. Толькі тады чалавек зробіцца вечна шчаслівым.

«Гаварыцца, што чалавек, які ўсталяваўся ў ёзе, адмаўляецца ад усіх матэрыяльных жаданняў. Ён ужо не працуе дзеля пачуццёвага задавальнення і не выконвае ніякай дзейнасці дзеля яе плёну. Чалавек павінен скарыстоўваць розум для таго, каб узнімаць сябе, а не дэградаваць. Розум і сябра абумоўленай душы, і яе вораг» (Бх. 6.4-5). Мы можам самі ўзняць сябе на духоўны ўзровень. У гэтым сэнсе я і сябра свой, і вораг. Выбар за намі. Ёсць цудоўны верш Чанак’і Пандзіта: «Ніхто не можа быць чыйсьцім сябрам, як і ніхто не можа быць чыйсьцім ворагам. І толькі па паводзінах можна зразумець, хто з’яўляецца нашым сябрам, а хто – ворагам». Бо ніхто не нараджаецца ні як сябра, ні як вораг. Гэтыя ролі вызначаюцца ўзаемнымі паводзінамі. Як мы ставімся да іншых у звычайных справах, такім жа чынам і яны ставяцца да нас. Таму мы можам дзейнічаць і як свае ўласныя ворагі, і як уласныя сябры. Як свой сябра, я разумею сваё становішча духоўнай душы, і калі сутыкаюся з матэрыяй, спрабую вызваліцца з яе пасткі. У такім выпадку я свой сябра. Але калі я не карыстаюся такім разуменнем, нават маючы для гэтага ўсе спрыяльныя магчымасці, тады я зраблюся сваім горшым ворагам.

«Для таго, хто пакарыў розум, ён лепшы сябра. Але для таго, хто не зрабіў гэтага, розум застанецца найвялікшым ворагам» (Бх. 6.6). Як магчыма зрабіцца сваім уласным сябрам? У гэтым вершы даецца вельмі выразнае тлумачэнне. Атма азначае «розум», «цела» і «душу». Калі мы гаворым атма, знаходзячыся ў цялеснай канцэпцыі жыцця, мы маем на ўвазе цела. Але на духоўным узроўні, атма датычыцца душы. Сапраўды, мы ёсць чысты дух. Такім чынам, адпаведна нашаму духоўнаму развіццю, значэнне слова атма мяняецца. У ведычным слоўніку «Нірукці» атма азначае цела, розум і душу. Аднак у гэтым вершы з «Бхагават-гіты» атма датычыцца розуму.

Калі праз ёгу розум будзе добра падрыхтаваны, тады ён наш сябра. Але калі розум нястрыманы, то нам будзе немагчыма дасягнуць ніякіх поспехаў у жыцці. Для таго, хто не думае пра духоўнае жыццё, розум з’яўляецца ворагам. Калі чалавек лічыць, што ён ёсць гэтае цела, яго розум не будзе працаваць дзеля ягонай карысці. Такі чалавек будзе дзейнічаць толькі для служэння грубаму целу, што яшчэ больш абумоўлівае такую жывую істоту і заблытвае яе ў гэтым матэрыяльным свеце. Аднак калі чалавек разумее сваё становішча духоўнай душы як асобнае ад цела, у гэтым выпадку розум дзейнічае як вызваліцель. Сам па сабе розум нічога не робіць, ён проста чакае, куды яго накіруюць. Але лепш за ўсё ён накіроўваецца праз зносіны. Жаданне – гэта функцыя розуму, таму кожны жадае адпаведна ягоным зносінам. Каб зрабіць розум нашым сябрам, трэба забяспечыць добрыя зносіны.

Найлепшымі з’яўляюцца зносіны з садху, умацаванымі ў свядомасці Крішны асобамі, або з тымі, хто імкнецца да духоўнага ўсведамлення. Безумоўна, існуюць і тыя, хто жадаюць толькі часовых рэчаў (асат). Матэрыя і цела – часовыя рэчы, і калі хтосьці займае сябе толькі ў атрыманні цялеснай асалоды, ён абумоўліваецца часовымі рэчамі. Але калі чалавек імкнецца да духоўнага ўсведамлення, ён атрымлівае ўжо нешта больш пастаяннае (сат). Відавочна, што, калі чалавек разумны, ён будзе мець зносіны толькі з тымі, хто ўзняў сябе на ўзровень самаўсведамлення праз разнастайныя формы ёгі. У выніку, зрабіўшыся садху, або ўсвядоміўшым сябе, магчыма адмовіцца ад матэрыяльных прыхільнасцей. Вось у чым вялікая перавага такіх добрых зносін. Напрыклад, Крішна выклаў «Бхагават-гіту» Арджуне для таго, каб знішчыць яго матэрыяльныя прыхільнасці. Арджуну прываблівалі рэчы, якія перашкаджалі выкананню ягонага абавязку, таму Крішна дапамог яму пазбавіцца ад іх. Каб штосьці адрэзаць, трэба мець востры інструмент. Падобна да гэтага, каб вызваліць розум ад прыхільнасцей, патрэбны вострыя словы. Таму садху, або духоўны настаўнік, без шкадавання карыстаецца вострымі словамі і вызваляе розум вучня ад матэрыяльных прыхільнасцей. Толькі бескампрамісная ісціна можа знішчыць гэты цяжар. Напрыклад, у самым пачатку «Бхагават-гіты» Крішна востра заўважае Арджуне, што хаця той і гаворыць як вучоны чалавек, сапраўды ён глупец нумар адзін. Калі мы вельмі жадаем вызваліцца з гэтага матэрыяльнага свету, то павінны падрыхтавацца пачуць такія рэзкія словы ад свайго духоўнага настаўніка. Кампраміс і ліслівасць не маюць уздзеяння там, дзе патрэбны сільныя словы.

Шмат месц у «Бхагават-гіце» асуджаюць матэрыяльную канцэпцыю жыцця. Той, хто пакланяецца краіне, у якой ён нарадзіўся, і ідзе ў свяшчэннае месца, ігнаруючы садху, падобны да асла. Як злодзей заўсёды разважае, дзе можна больш нашкодзіць, так і непадпарадкаваны розум усё глыбей і глыбей зацягвае чалавека ў матэрыяльную пастку. Абумоўленыя душы вядуць цяжкую барацьбу супраць розуму і іншых пачуццяў. Вось чаму пакуль розум кіруе пачуццямі неабходна зрабіць яго сябрам.

«Той, хто перамог розум, ужо дасягнуў Звышдушы і атрымаў спакой. Такі чалавек не бачыць адрознення паміж шчасцем і няшчасцем, гарачынёй і холадам, пашанай і ганьбой» (Бх. 6.7). Падпарадкаваўшы розум, можна сапраўды дасягнуць спакою. Розум заўсёды цягне нас да непастаянных рэчаў, падобна да таго, як нястрымны конь цягне калясніцу ў небяспечны шлях. Хаця мы і вечныя, нас усё роўна вабяць часовыя рэчы. Але розум можна лёгка падпарадкаваць, калі мы проста засяродзім яго на Крішне. Напрыклад, крэпасць будзе ў бяспецы, калі яе ахоўвае вялікі генерал. Крэпасць нашага розуму таксама будзе абаронена, калі мы памесцім у яе Крішну. Тады ўжо ніводны вораг не пранікне туды. Матэрыяльная адукацыя, багацце і ўлада нікому не дапамогуць кіраваць розумам. Адзін вялікі адданы маліўся: «Калі я змагу заўсёды думаць пра Цябе? Мой розум пастаянна адхіляецца ад гэтага. Але хутка я засяроджу яго на Тваіх лотасных стапах, о Крішна, і тады ён зробіцца чыстым». Калі ж розум чысты, тады будзе магчыма медытыраваць на Звышдушу. Параматма, або Звышдуша, заўсёды знаходзіцца ў сэрцы кожнай жывой істоты разам з індывідуальнай душой. Сістэма ёгі заключае ў сабе сканцэнтраванне розуму і засяроджванне яго на Параматме, або Звышдушы, якая знаходзіцца ў сэрцы. У папярэднім вершы, які цытаваўся з «Бхагават-гіты», гаварылася, што той, хто перамог розум і адм0віўся ад прыхільнасці да непастаянных рэчаў, можа засяродзіць свае думкі на Параматме. Толькі так можна вызваліцца ад усякай дваістасці і абазначэнняў.