Індыйскі госць: Як можна заслужыць добрую карму?

Шріла Прабхупада: Добрая карма – гэта дзейнасць, прадпісаная «Ведамі». Асабліва там вызначаецца, што кожны павінен удзельнічаць у яг’ях. Яг’я выконваецца дзеля задавальнення Вішну, Вярхоўнага Бога-Асобы. Такім чынам, добрую карму можна заслужыць, выконваючы яг’і, прадпісаныя ведычнай літаратурай. Галоўная мэта яг’і – задаволіць Вярхоўнага Госпада. Добрыя і паслухмяныя закону грамадзяне заўсёды дзейнічаюць дзеля задавальнення ўлады. Падобна да гэтага, добрая карма здабываецца пры задавальненні Госпада Вішну. На жаль, сучасная цывілізацыя мала што ведае пра Вярхоўнага Бога-Асобу, што ж гаварыць пра Яго задавальненне. Не маючы ведаў, людзі проста займаюцца матэрыялістычнай дзейнасцю і самі спрыяюць павелічэнню сваёй дрэннай кармы і пакут. У такім грамадстве адзін сляпы вядзе другога, і абодва пакутуюць ад дрэннай кармы. Гэта зусім няцяжка зразумець. Калі вы парушыце закон, вы будзеце пакутаваць, а калі вы зробіце што-небудзь карыснае для дзяржавы ці для народа, тады вас прызнаюць, і, мабыць, нават дадуць нейкі шаноўны тытул. Вось у чым заключаецца сэнс добрай і дрэннай кармы. Такім чынам. Добрая карма дае магчымасць цешыцца матэрыяльным шчасцем, а дрэнная – пакутаваць ад гора. Па добрай карме вы атрымаеце нараджэнне ў добрай сям’і, будзеце мець шмат грошай, мабыць, зробіцеся вучоным ці вельмі прыгожым (Кароткая паўза).

Боб: А што датычыцца асобы, якая не вельмі добра ведала Бога, але…

Шріла Прабхупада: Гэта жывёла. Жывёла не ведае, што такое дабро. Асоба, якая не ведае хто такі Бог, або не імкнецца зразумець Бога, – жывёла. Толькі ў жывёлы чатырі нагі, а ў гэтага так званага чалавека – дзве. Адпаведна тэорыі Дарвіна – гэта малпы. Вось чаму той, хто не ведае Бога, ці не жадае усвядоміць Яго, – ніхто іншы як жывёла.

Боб: А як на конт наіўных людзей?

Шріла Прабхупада: Жывёлы таксама вельмі наіўныя. Калі вы пераразаеце ім глоткі, яны нават не супраціўляюцца. Таму наіўнасць – не вельмі добрая якасць. І менавіта яна дае вам магчымасць пераразаць жывёлам глоткі. Так, гэта не вельмі добрая якасць, і тут няма чым ганарыцца. Мы ж павінны быць вельмі, вельмі разумнымі і усвядамляць Крішну. Быць наіўным, недасведчаным прасцяком – не вельмі добрая кваліфікацыя. Прастата – гэта, вядома, добра, але трэба быць разумным.

Боб: Тады, калі можна, растлумачце яшчэ раз, як гэта быць разумным?

Шріла Прабхупада: Разумны – значыць… Гэта чалавек, які ведае, хто такі ён, хто такі Бог, што ўяўляе сабой гэты свет, і якія ўзаемаадносіны ён мае з Богам. Толькі такога чалавека можна сапраўды лічыць разумным. Напрыклад, жывёла не ўсведамляе сябе. Яна лічыць, што яе цела – гэта і ёсць яна сама. Таму, чалавека, які не ведае сябе, нельга назваць разумным.

Боб: А што можна сказаць пра асобу, якая проста дабрасумленна выконвае свой абавязак? Як, напрыклад, адданы сумленны слуга ведае, што можа бяскарна ашукаць свайго гаспадара, але ён усё роўна застаецца сумленным і не робіць гэтага. Ці з’яўляецца яго дзейнасць таксама разнастайнасцю добрай кармы?

Шріла Прабхупада: Так, быць сумленным – гэта добрая карма. Пра тое, як зрабіцца набожным, вельмі падрабязна апісваецца ў «Бхагават-гіце»:

Таму, развіваючы ў сябе дайвī сампад – трансцэндэнтныя якасці, вы атрымаеце вімокша̄йа – вызваленне. А калі вы набываеце дэманічныя якасці – нібандха̄сурī, тады яшчэ больш заблытваецеся ў матэрыяльным свеце. На жаль, сучасная цывілізацыя не ведае, ні што такое вызваленне, ні што значыць заблытацца ў матэрыяльным свеце. Яны настолькі недасведчаныя, што проста нічога не ведаюць. Дапусцім, я спытаюся ў вас, што азначае вызваленне. Як вы на гэта адкажаце? (Ніхто не адказвае). А калі я спытаюся, як магчыма заблытацца? (Зноў няма адказу). Гэтыя словы часта сустракаюцца ў ведычнай літаратуры: «вызваленне» і «заблытванне ў матэрыяльным існаванні». Але зараз людзі не ведаюць пра тое, як магчыма «вызваліцца», а як – «заблытацца». Яны такія недасведчаныя і глупыя, што працягваюць ганарыцца прагрэсам сваіх ведаў. Дык адкажыце мне, што такое «вызваленне»? Вы – прафесар, настаўнік, і калі я спытаюся ў вас, што значыць «вызваленне», які вы дадзіце адказ?

Боб: Недакладны, таму што, калі б я мог добра адказаць на ваша пытанне, дык хутка б вызваліўся.

Шріла Прабхупада: Але калі вы нічога не ведаеце пра вызваленне, як вы разлічваеце хутка ці павольна вызваліцца? (Усе смяюцца). У гэтым выпадку няма і размовы пра вызваленне як хуткае, так і павольнае. Перш-наперш, нам трэба ведаць, што гэта такое. Калі вы, напрыклад, не ведаеце, куды ідзе цягнік, якая карысць запытвацца, спрабуючы зразумець, хутка ён ідзе ці павольна? Вам невядома нават месца яго назначэння. Дык што вы скажаце пра вызваленне?

Боб: Мм-м…

Шріла Прабхупада: Я запытваю вас. Звычайна, вы задаеце пытанні, а зараз запытваюся я.

Боб (смяецца): Ну, добра… я трошкі абмяркую.

Шріла Прабхупада: Працэс вызвалення апісваецца ў «Шрімат-Бхагаватам». Літаральна на санскрыце слова «вызваленне» азначае мукті. Такім чынам, «Шрімат-Бхагаватам» прыводзіць наступнае выказванне на гэты конт:

Трэба імкнуцца больш не здзяйсняць глупствы і пачаць усталёўвацца ў сваім пачатковым стане. Але такі адказ можа толькі збянтэжыць чалавека, якому невядома ні пра яго пачатковае становішча, ні пра тое, як трэба верна дзейнічаць. Зараз людзі дзейнічаюць, як ім пажадаецца, без ведання таго, што трэба рабіць. Людзі ў наш час у асноўным знаходзяцца ў невуцтве, а значыць – у вельмі цяжкім становішчы. Яны не маюць ведаў.

Боб: Калі ласка, растлумачце мне, што значыць быць сумленным?

Шріла Прабхупада: Хіба магчыма быць сумленным, не ведаючы, што такое сумленне? Спачатку трэба спасцігнуць, што гэта такое, і толькі тады вы зробіцеся сумленным. Дык што значыць, па-вашаму, «сумленне»? Калі ласка, адкажыце самі.

Боб: А-а, м-мм… Сумленне – гэта калі вы робіце тое, што лічыце сапраўды верным.

Шріла Прабхупада: Злодзей ліча: «Я павінен красці, каб утрымліваць сваіх дзяцей, таму я дзейнічаю верна». Але ці значыць гэта, што ён сумленны? Так думае амаль што кожны. Вось, напрыклад, мяснік ліча: «Гэта мой адзіны здабытак на жыццё, таму я павінен кожны дзень рэзаць глоткі жывёлам». Ёсць такая гісторыя пра аднаго паляўнічага, якога сустрэў Нарада Муні. Як было яго імя?

Шьямасундара: Мрігарі.

Шріла Прабхупада: Так, Мрігарі. Калі Нарада спытаў яго: «Чаму ты забіваеш?» – ён адказаў: «О, гэта мая праца. Мяне навучыў так рабіць мой бацька». Таму ён сумленна выконваў сваю справу. З гэтага можна зрабіць выснову, што пачуццё сумлення засноўваецца на нашай культуры. У злодзея свае паняцці пра культуру, таму ён і ліча, што красці – гэта сумленна.

Боб: Дык што такое сумленнасць?

Шріла Прабхупада: Не, гэта ўжо маё пытанне да вас (Усе смяюцца). Сапраўдная сумленнасць значыць, што вы не квапіцеся да ўласнасці іншых. Так, гэта сумленнасць. Возьмем, напрыклад, мой стол. Калі вы, пакідаючы мяне, пажадаеце прыхапіць яго з сабою, хіба гэта будзе сумленна? Таму простае азначэнне сумленнасці – гэта не квапіцца на тое, што належыць іншым. Вось, што гэта такое.

Боб: Значыць, сумленны чалавек павінен знаходзіцца ў гуне благасці? Верна?

Шріла Прабхупада: Несумненна, несумненна. Таму што быць у гуне благасці, значыць, знаходзіцца ў веданні. Напрыклад, калі вы ведаеце: «Гэты стол належыць Сваміджы», – вы ніколіне будзеце спрабаваць вынесці яго. Кожны чалавек павінен разумець усё праз сапраўдныя веды, і тады да яго абавязкова прыйдзе сумленне.

Боб: Вы сказалі, што гуна благасці – гэта веданне Бога, а хіба чалавек, які не мае дастатковых ведаў пра Бога, не можа быць сумленным?

Шріла Прабхупада: Хм-м?

Боб: Без… без сумленнасці… А калі, напрыклад, яны хочуць быць сумленнымі, не з-за таго, што гэтага жадае Госпад, а таму, што такі іх стымул жыцця?

Шріла Прабхупада: Мм-м. Бог жадае, каб кожны быў сумленным. Чамы вы думаеце, што Бог павінен думаць іначай?

Боб: А калі… калі вы робіце гэта, не ведаючы нічога пра жаданні Бога? Як, напрыклад, чалавек, што знаходзіцца ў гуне…

Шріла Прабхупада: Не, рабіць без ведаў – гэта абсурд. Вам трэба ведаць загады Бога. І калі вы выконваеце іх, гэта сапраўды з’яўляецца сумленнасцю.

Боб: Значыць ніхто не можа быць сумленным, не ведаючы Бога?

Шріла Прабхупада: Так, таму што Бог – вярхоўны ўладар, вярхоўны цешачыйся і вярхоўны сябра. Так сцвярджаецца ў «Бхагават-гіце». Той, хто ведае гэтыя тры рэчы, ужо набыў поўныя веды. Уявіце толькі тры адзіныя рэчы: тое, што Богу належыць усё, што Ён можа цешыцца ўсім, чым пажадае, і што Ён вярхоўны сябра кожнай жывой істоты. Напрыклад, усім вядома, што ў целе больш за ўсё цешыцца страўнік, а не рукі, ногі, вушы ці вочы. Іх роля – дапамагаць страўніку. Напрыклад, вочы дапамагаюць грыфу бачыць ежу для яго страўніка ў адлегласці да сямі міляў. Хіба не так?

Боб: Так.

Шріла Прабхупада: Крылы нясуць яго туды, а дзюба хапае здабычу. Як у целе цешачымся з’яўляецца страўнік, так і цэнтрам матэрыяльнай і духоўнай праявы з’яўляецца Бог, Крішна. Ён – галоўны цешачыйся. Мы можам лёгка зразумець гэта на прыкладзе свайго ўласнага цела. Наша цела таксама тварэнне. Яно ўладкавана па таму ж механізму прыроды, што і ўвесь Сусвет. Такі механізм дзейнічае ва ўсіх істотах, нават у жывёл. І на чалавечае цела, і на касмічную праяву распаўсюджваецца адзін і той жа прынцып. Такім чынам, зразумела, што і ў маім, і ў вашым целе больш за ўсё цешыцца страўнік. Ён – галоўны цешачыйся, і ён – наш сябра. Мы ведаем, што калі ён не будзе добра засвойваць ежу, усе канечнасці нашага цела зробяцца слабымі і знясіленымі. Такім чынам, страўнік – наш сябра. Ён засвойвае ежу і распаўсюджвае энергію па ўсім часткам цела. Хіба не?

Боб: Верна.

Шріла Прабхупада: Падобна да гэтага, цэнтрам, страўнікам усяго Сусвету, з’яўляецца Крішна, Бог. Ён – галоўны цешачыйся, Ён – сябра, і Ён – уладар, што падтрымлівае ўсё існае. Напрыклад, цар павінен падтрымліваць усіх грамадзян краіны, бо ён іх уладар. Як можна зрабіцца сябрам кожнага чалавека, не з’яўляючыся ўладаром? Вось як трэба разумець гэтыя рэчы: Крішна – цешачыйся, Крішна – уладар і Крішна – сябра. Калі вы дасканала ведаеце гэта, значыць, вы маеце поўныя веды і вам больш нічога не трэба разумець.

Калі вы проста спасцігнеце Крішну праз тры гэтыя формулы, тады вашы веды будуць дасканалымі і вам не спатрэбіцца больш нічога. Але людзі не згаджаюцца: «Чаму менавіта Крішна – уладар. Уладаром павінен быць Гітлер ці Ніксан…» І так увесь час. Вось чаму ў вас шмат турбот. Аднак як толькі вы спасцігнеце тры вышэйпамянёныя рэчы, вашы веды зробяцца дасканалымі. Вядома, вы можаце не згадзіцца і пачаць пярэчыць, але гэта перашкодзіць вам хутчэй набыць поўныя веды, і мы вельмі непакоімся за гэта. У «Бхагават-гіце» выразна гаварыцца:

[«Мудрыя, што ведаюць мяне як канчатковую мэту ўсіх ахвярапрынашэнняў і аскез, як Вярхоўнага Госпада ўсіх планет і паўбагоў і дабрадзея, і дабразычліўца ўсіх жывых істот, вызваляюцца ад матэрыяльных пакут».] Але мы не жадаем успрымаць гэта, выстаўляючы мноства сваіх ілжывых уладароў, сяброў, цешачыхся, якія пастаянна змагаюцца паміж сабой. Такое становішча пануе ва ўсім свеце. Але мір неадкладна прыйдзе туды, дзе людзі маюць сапраўдныя веды, (ш́а̄нтім р̣ччхаті), і калі чалавек трымаецца іх – ён сумленны. Ён не будзе прэтэндаваць: «Гэта маё», – таму што ён ведае: «О, калі гэта належыць Крішне, значыць, павінна служыць Яму». Вось, што такое сумленнасць. Возьмем, напрыклад, мой аловак. Па правілах паводзін, вучань пытаецца мяне: «Можна мне ўзяць ваш аловак?» І я адказваю: «Бяры, калі ласка». Падобна да гэтага, калі я ведаю, што ўсё належыць Крішне, я не буду карыстацца чымсьці без Яго дазволу. Вось у чым заключаецца сумленнасць і веданне. Той жа, хто не ведае гэтага, – проста невук і глупец. А, як вам вядома, глупцы заўсёды здзяйсняюць злачынствы. Усе злачынцы – глупцы, таму што толькі знаходзячыся ў цемры чалавек парушае закон. Такім чынам, у невуцтве няма нічога добрага. Але цяжкасць у тым, што цяперашні час прымушае нас жыць як у той прыказцы: «Глупа быць разумным там, дзе пануе цемра». Людзі цешацца сваім невуцтвам. І калі вы пачынаеце гаварыць ім пра свядомасць Крішны, яны зусім не шануюць гэтага. Калі я скажу: «Усё належыць Крішне, а не вам», – як вы гэта ўспрыміце? (Усе смяюцца). Толькі ўявіце, нехта прымае недасведчанасць за дабро. І калі я гавару такім невукам праўду – гэта не разумна, таму што глупа быць мудрым там, дзе цемра з’яўляецца дабром. Такім чынам, заўсёды існуе рызыка, што мы пакрыўдзім людзей і яны палічаць нас саміх глупцамі. Калі я, напрыклад, гавару багатаму чалавеку: «Вы – не ўладар. Усё належыць Крішне, і таму вы павінны траціць усе свае грошы толькі на Крішну». Зразумела, што ён проста раззлуецца на гэта.

«Калі вы павучаеце нягодніка, ён пачынае злавацца». Вось чаму мы паводзім сябе з імі як жабракі, гаворачы: «Мой дарагі панове, вы такі цудоўны чалавек. Я жабрак саньясі жадаю пабудаваць храм. Калі ласка, дайце мне трошкі грошай на гэта». Тады ён думае: «А, гэта жабрак. Добра, дам яму трошкі грошай». (Усе смяюцца). Але калі я скажу: «Дарагі панове, у вас – мільёны долараў, грошай Крішны. Вы павінны аддаць іх мне, таму што я слуга Крішны». О, тады ён… (Усе зноў смяюцца). Ён не будзе вельмі задаволены гэтым. Такім чынам, калі я звяртаюся да багатага чалавека як жабрак, мабыць, ён і дасць мне што-небудзь, аднак калі я скажу праўду, дык ні атрымаю ні капейкі (Смяюцца). Так мы спарбуем пераканаць яго, выконваючы ролю жабракоў. Сапраўды ж мы не жабракі, мы – слугі Крішны. Нам нічога не трэба ад людзей, бо мы ведаем, што нас забеспячае Крішна.

Боб: Во-ох…

Шріла Прабхупада: Вось, што значыць веданне. Напрыклад, калі дзіця бярэ нейкую каштоўную рэч, яму пачынаюць ліслівіць: «О, ты такі цудоўны. Вось трымай лепш салодзенькую цукерку, а тую паперачку вярні мне. Гэта ж простая паперка, навошта яна табе?» Тады ён згаджаецца: «Ну, добра. Забірай». Цукеркі па дзве пайсы салодкія і смачныя, і нам трэба ісці на гэта. Чаму? Таму што калі чалавек квапіцца на грошы Крішны, ён трапляе ў ад. Мы ж павінны папрасіць у яго трошкі грошай і заняць у нашым руху свядомасці Крішны.

Боб: І тады ён ужо не пойдзе ў ад?

Шріла Прабхупада: Верна. Так ён не трапіць у ад, таму што нават самая нязначная манета, патрачаная для Крішны, будзе падлічана: «О, ён калісьці даў для Крішны капейку». Гэта – аджн̃а̄та-сукріті [няўсвядомленая духоўная дзейнасць]. Зараз людзі маюць вельмі заняпалае мысленне, і таму, каб прасвятліць іх, прыходзяць святыя асобы, якія даюць усім вельмі рэдкі шанс – шанс служыць Крішне. У гэтым заключаецца абавязак святых.

Боб: Што гэта, як вы сказалі?

Шріла Прабхупада: Іх абавязак. Аднак калі яны бяруць грошы і марнуюць іх на пачуццёвае задавальненне – яны самі ідуць у ад. Такая духоўная смерць робіць гэтых людзей злодзеямі і ашуканцамі. Таму ніколі нельга браць ні капейкі грошай дзеля свайго ўласнага пачуццёвага задавальнення.

Боб: Ведаеце, я падумаў пра сваіх знаёмых, яны не знаходзяцца ў свядомасці Крішны...

Шріла Прабхупада: Крішна значыць Бог.

Боб: Яны не многа ведаюць пра Бога, але застаюцца сумленнымі, ніколі не квапяцца на ўласнасць іншых і заўсёды сумленна ставяцца да другіх людзей. Дык ці могуць яны...

Шріла Прабхупада: Магчыма, што яны і не крадуць нічога ў людзей, але крадуць у Бога.

Боб: Такім чынам, яны прыстойныя толькі на палову?

Шріла Прабхупада: Хм-м?

Боб: Гэтыя людзі дабрапрыстойныя толькі на палову?

Шріла Прабхупада: Не, яны зусім непрыстойныя. Калі яны не ведаюць, што Бог валодае ўсім... Уласнасць іншых? Што вы мелі на ўвазе, калі гаварылі пра крадзеж уласнасці іншых людзей?

Боб: Мае знаёмыя, пра якіх я гавару, вельмі бедныя. Ім патрэбны грошы і ежа, але...

Шріла Прабхупада: Кожнаму патрэбны грошы. Усім. Хто тут не жыве ў нестачы? Паглядзіце колькі зараз тут людзей. Аднак каму з іх не патрэбны грошы і ежа? Вам яны таксама патрэбны. Дык як вы адрозніваеце бедных і багатых? Гэта патрэбна кожнаму. Па вашых азначэннях... Вы лічыце, што толькі бедныя жадаюць есці і мець грошы, але кожны мае такую патрэбу, значыцца, усе бедныя.

Боб: Так, усё гэта добра, але мае знаёмыя адносна бедныя.

Шріла Прабхупада: Адносна, адносна. Напрыклад, вы больш галодны за мяне, але гэта не азначае, што я ніколі не адчуваю голаду. Мабыць, я не галодны зараз, але гэта не значыць, што ў мяне зусім няма такога пачуцця. Зараз вы, мусіць, і не галодны, але да заўтра вы ўсё роўна прагаладаецеся.

Боб: Я адчуваю, што тыя людзі... Многія вакол іх займаюцца крадзежам, але яны ніколі не апускаюцца да гэтага. Таму, я лічу, што яны павінны заслужыць нешта добрае для сябе.

Шріла Прабхупада: Але і тыя людзі, якія думаюць, што не крадуць, – усё роўна злодзеі. Яны не ведаюць, што ўсё існае належыць Крішне. Такім чынам, што б яны ні набывалі – лічыцца крадзежам.

Боб: Але ўсё ж такі яны лепш за злодзеяў.

Шріла Прабхупада: Вы можаце не ведаць, што гэтая коўдра належыць мне, але калі вы забярэце яе, хіба гэта не будзе крадзежам?

Боб: А калі, напрыклад, я ведаю, што коўдра належыць вам, але ўсё роўна бяру яе? Хіба гэта не будзе горш, чым калі я бяру не ведаючы, што яна ваша? Мабыць, я думаю, што яна нічыйная.

Шріла Прабхупада: Гэта таксама крадзеж. Таму што, так ці інакш, яна павінна камусьці належыць, а вы бярэце яе без дазволу. Вы можаце не ведаць яе дакладнага ўладальніка, але трэба ўсведамляць: «Гэтая рэч павінна камусьці належыць». Вось што такое сапраўднае веданне. Часам на дарогах мы бачым пакінутае ўрадам каштоўнае абсталяванне, напрыклад, для рамонту дарог, або для якой-небудзь іншай справы, аднак хто-небудзь можа падумаць: «О, як мне пашанцавала. Колькі тут пакінутых каштоўных рэчаў! Трэба забраць іх з сабой». Хіба гэта не крадзеж?

Боб: Крадзеж.

Шріла Прабхупада: Так, ён не ведае, што гэта належыць ураду, і таму бярэ. Потым яго ўсё роўна ловяць, арэштоўваюць і караюць. Падобна да гэтага, што б вы не ўзялі, нават шклянку вады з ракі, гэта таксама крадзеж. Хіба рака вашая ўласнасць?

Боб: Не.

Шріла Прабхупада: Дык што ж адбываецца? Крадзеж. Не вы ж стварылі раку, таму яна вам не належыць. І нават калі вы п’еце з яе ваду, не ведаючы каму яна належыць, вы – злодзей. Такім чынам, вы можаце лічыць: «Я сумленны», – але быць злодзеям. Вы павінны пры любых абставінах памятаць пра Крішну: «О Крішна, усё навокал створана Табой, таму, калі ласка, дазволь мне папіць Тваёй вады». Адданы заўсёды думае пра Госпада, што б ён не браў: «О, гэта ўласнасць Крішны». Вось што такое сапраўдная сумленнасць. Такім чынам, кожны, хто не мае разумення пра Крішну, проста нягоднік, ашуканец і злодзей. Такія яго сапраўдныя якасці. З гэтага вынікае, што чалавек, які не імкнецца спасцігнуць Крішну – не мае ніякіх добрых якасцей, як не мае сапраўдных ведаў і сумленнасці. Гэта, калі можна так сказаць, трэцясортныя людзі. Ці верна я гавару, як ты думаеш, Гіріраджа?

Гіріраджа [вучань Шрілы Прабхупады]: Верна.

Шріла Прабхупада: Гэта не догма. Гэта – факт (Невялікая паўза). Ну як, вы зразумелі, што значыць мець веды і быць сумленным?

Боб: Хто, я? У некаторым сэнсе, так.

Шріла Прабхупада: А што, ёсць яшчэ нейкі сэнс? (Боб смяецца). Хіба існуе яшчэ іншае разуменне? Калі так, тады паспрабуйце спачатку абвергнуць гэтае! (Боб зноў смяецца. Шріла Прабхупада падхоплівае яго смех). Дык ці ёсць яшчэ нейкі шлях? А, Гіріраджа?

Гіріраджа: Няма.

Шріла Прабхупада: Ці, мабыць, нейкая альтэрнатыва? Не! Таму што ніхто не можа абвергнуць тое, што мы гаварым. У нас ужо ёсць такі вопыт. Хутчэй, мы самі можам абвергнуць любога, выклікаючы: «Якія ў каго ўзніклі пытанні?» І Крішна, пакуль што, ахоўвае нас. На ўсіх вялікіх сустрэчах, у самых вялікіх краінах, пасля сваіх тлумачэнняў, я пытаюся: «У каго ёсць пытанні?»

Боб: Зараз у мяне няма ўжо ніякіх.

Шріла Прабхупада: У Лондане ў нас было... Колькі дзён мы давалі лекцыі ў гэтым, як яго – Конвей Холе?

Адданы: У Конвей Холе? Дванаццаць дзён.

Шріла Прабхупада: Так, так. У Конвей Холе.

Адданы: Каля дванаццаці дзён.

Шріла Прабхупада: Так. І пасля кожнай праграмы я пытаўся ў людзей: «Якія будуць пытанні?»

Боб: І шмат было пытанняў?

Шріла Прабхупада: О, так. Шмат глупых пытанняў (Усе смяюцца).

Боб: Ці можна мне яшчэ раз спытаць вас? Што значыць быць глупым?

Шріла Прабхупада: Глупым лічыцца той, хто не мае ведаў.

Індыйскі госць: Прабхупада, у мяне ёсць асабістае пытанне. Можна?

Шріла Прабхупада: Так.

Індыйскі госць: Некаторы час назад, у Калькуце праходзіў цэлы тыдзень пад назвай «Тыдзень пратэсту супраць жорсткага абыходжання з жывёламі».

Шріла Прабхупада: Мм-м. (Коратка ўсміхаецца). Гэта таксама глупства. Яны гавараць пра жорсткае абыходжанне з жывёламі і адначасова падтрымліваюць тысячы разніц. Вы разумееце? Гэта проста яшчэ адзін прыклад глупства.

Індыйскі госць: Таму я і хацеў спытацца ў вас...

Шріла Прабхупада: Спытацца... Я магу вам даць адказ раней, чым вы спытаецеся (Усе смяюцца). Гэта проста яшчэ адзін прыклад глупства. Людзі заўсёды жорсткія да жывёлаў, і яны прымушаюць грамадства...

Боб: Мабыць, гэта...

Шріла Прабхупада: Гэта падобна да таго, як банда злодзеяў збяраецца пад шыльдай «Гудмэн [добры чалавек] і кампанія». Я ўпэўнены, што вы бачылі такія шыльды.

Шьямасундара: А папярэдняга ўладальніка будынка нашага храма таксама звалі Гудмэн.

Шріла Прабхупада: Іх філасофія ў тым, што дрэннае харчаванне жывёл – гэта жорсткасць, і каб жывёлы не галадалі, іх лепш забіць. Такая іх тэорыя, хіба не?

Боб: Так.

Шріла Прабхупада: Яны гавораць: «О, лепш забіць, чым прычыняць ім такі боль». Гэтая тэорыя выйшла з камуністычных краін. Калі стары дзед пакутуе – лепш яго забіць. А ў Афрыцы нават існуюць такія плямёны, якія робяць цэлыя святкаванні, забіваючы сваіх дзядоў. Ці не так? Так.

Шьямасундара: І потым з’ядаюць іх?

Шріла Прабхупада: Так. (Шьямасундара смяецца). Пра што вы хочаце сказаць?

Адданы: Раней, мой дзядзька з цёткай служылі ў арміі, і калі ім спатрэбілася пакінуць краіну, яны не маглі ўзяць з сабой свайго сабаку. Таму палічылі: «Бедны сабачка будзе так пакутаваць без нас», – і засыпілі яго. Проста забілі.

Шріла Прабхупада: Гандзі таксама некалі забіў карову ці цялё. Убачыўшы пакуты жывёлы, ён загадаў: «Чым прымушаць яе пакутаваць такім чынам, лепш забейце».

Гіріраджа: Учора вы гаварылі, што духоўны настаўнік пакутуе з-за грэшнай дзейнасці сваіх вучняў. Дык што такое «грэшная дзейнасць»?

Шріла Прабхупада: Грэшная дзейнасць – гэта калі вы абяцаеце: «Я заўсёды буду трымацца рэгулюючых прынцыпаў». Аднак калі вы не трымаецеся іх – гэта грэх. Усё вельмі проста. Вы даеце зарок, і калі парушаеце яго, і зноў пачынаеце займацца рознымі агіднымі дзеяннямі, вы – грэшнік. Хіба не так?

Гіріраджа: Так. (Паўза). Але існуюць такія дзеянні, якія нам трэба рабіць, таму...

Шріла Прабхупада: Хм-м?

Гіріраджа: Ёсць такія прадпісанні, якія мы павінны выконваць, аднак, зараз мы не можам дасканала рабіць іх.

Шріла Прабхупада: Як гэта? Вы спрабуеце рабіць, але не можаце? Чаму?

Гіріраджа: Ну, напрыклад, уважліва паўтараць мантру. Часам мы спрабуем рабіць так, але...

Шріла Прабхупада: Добра, гэта яшчэ не самае горшае. Дапусцім, вы спрабуеце штосьці зрабіць, але з-за недахопу дастатковага вопыту ў вас гэта дрэнна атрымліваецца, у тым не ваша віна. Вы пакуль што толькі спрабуеце. У «Бхагаватам» ёсць такі верш... хм-м... Калі адданы жадае зрабіць нешта вельмі якасна, але не маючы вопыту, ён памыляецца, Крішна даруе яму гэта. У «Бхагават-гіце» таксама гаварыцца:

Часам, з-за нязжытых дрэнных звычак, а звычка – другая натура, чалавек можа здзейсніць нейкае глупства, але гэта яшчэ не значыць, што ён зусім дрэнны і нікчэмны. Ён павінен раскаіцца: «О, чаму я так зрабіў?» І потым ужо ніколі не паўтараць гэтай памылкі зноў. Але звычка – гэта другая натура. Часам, нягледзячы на ўсю вашую стараннасць, мая бывае настолькі дужая, што заваблівае вас у пастку. Такое вам будзе дарована. Крішна даруе. Але Ён не жадае дараваць чалавеку, які свядома робіць грэшныя дзеянні. Калі, напрыклад, у сілу таго, што я адданы, я лічу: «Раз я паўтараю мантру, значыцца, любое глупства, якое мне толькі пажадаецца зрабіць, будзе мне дарована», – гэта найвялікшая абраза.